01436 Lojban Esperantigo de la angla gismu-listo de 9/26/94 Logflash format compatible Rimarku: Uzo de metaforoj riskas kulturan neuxtralecon; fizikaj trajtoj estas plej sekuraj. Uzu strukturlokojn. Rimarku: kompleta aro povas esti parte specifita per 'kaj tiel plu' (ce zo'e) bacru ba'u eldiri x1 eldiras busxe/diras/parolas [pervocxe faras sonon] x2-on 1h 386 [ankaux: vocxi; ne necese implicas komunikon aux auxdanton; ('diri' gxenerale estas cusku)]; (kp. krixa, cusku, casnu, tavla, voksa, pinka) badna banano x1 estas banano/bananarbo [frukto/planto] de speco/raso x2 aj 2 (kp. grute) badri dri malgxoja x1 estas malgxoja/malgaja/trista/depremita pri x2 (abstraktajxo) 3c 91 (kp. klaku, gleki, betri, cinmo, junri) bajra baj kuri x1 kuras sur suprajxo x2 per membroj x3 kun irmaniero x4 2b 0 (kp. cadzu, klama, litru, stapa, plipe, cpare) bakfu baf pako x1 estas pako/fasko [formo] da x2 ligitaj per x3 9b 3 (kp. daski, dakli, tanxe) bakni bak bovo x1 estas bovo de speco/raso x2 ai 8 (kp. danlu) bakri kreto x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kreto el fonto x2 en formo x3 ah 2 (kp. pinsi, blabi, jilka) baktu sitelo x1 estas sitelo/profunda, solida ujo kun largxa supro, enhavanta x2-on, el materialo x3 ao 0 (kp. botpi, patxu, tansi, lante, lanka) balji bulbo x1 estas bulbo [korpoparto] de planto/speco x2; [metafore: ronda, elsxvelinta] aj 1 (kp. punli, batke) balni balkono x1 estas balkono/breto de konstruajxo/strukturo x2 a 0 (kp. kajna) balre ba'e klingo x1 estas klingo de ilo/armilo x2 a 3 (kp. dakfu, tunta, tutci, guska, kinli, katna) balvi bav estonta x1 estas en la estonteco de/post x2 en tempo-sinsekvo; x1 estas posta; x2 estas antauxa 4a 56 [ankaux: sekvajxo, sekvi, sukcedi, okazi poste; nur tempo-ordo (uzu lidne alie); aorista en tio, ke x1 povas tempe interkovri x2-on dum gxi etendigxas posten; neaorista estonteco (= cfabalvi); (defauxlto x2 estas la spaco-tempa referenco, do:) x1 okazos]; (kp. lidne, cabna, purci, farna) bancu bac superi x1 superas/estas trans/preter/pli malproksime ol limo x2 de x3 en kvalito/kvanto x4 (ka/ni) 7j 7 [je la alia flanko de limo, sed ne nepre rekte 'trans' gxi nek je la plej mallonga supozebla distanco (per ragve); ankaux ne limigita al spaca pozicio]; (kp. dukse, ragve, zmadu, kuspe) bandu bad defendi x1 (okazo) defendas/protektas x2-on (objekto/stato) de minaco/dangxero x3 (okazo) 8g 9 [ankaux: sekurigi; x1 fortenas/rezistas x3-on; protekta kovrilo/sxirmilo (= badgai)]; (kp. ckape, fanta, fapro, marbi, rivbi, zunti, snura, binra, lunbe, pulji) banfi amfibio x1 estas amfibio de speco/raso x2 ai 4 (kp. danlu, respa) bangu ban bau lingvo x1 estas lingvo/dialekto uzata de x2 por esprimi/komuniki x3-on (si'o/du'u, ne citajxo) 1b 162 (kp. tance, cusku, ve tavla, valsi, gerna, jufra, natmi, slaka) banli bal ba'i grandioz x1 estas grandioza/bonega/majesta en eco x2 (ka) laux normo x3 7j 96 [indikas subjektivan grandecon, kompare kun la objektiva normo implica por barda; (sinonimoj, eble bezonantaj tanru:) eksterordinara, glora, impresa, inspira, speciala, eminenta, splenda, impona (cxiuj gxenerale zabna); terura (mabla)]; (kp. barda, nobli, se sinma, pluja, misno, vajni, fasnu, cizra, traji, mutce, se manci) banro ba'o kreski x1 kreskas/etendigxas [pliigxanta evoluo] en grandecon/formon x2 disde x3 8f 26 [ankaux: levigxi, evolui; x1 pligrandigxas/pliigxas]; (kp. farvi, zenba, jmina, barda, makcu, ferti) banxa bax banko x1 estas banko posedita de/en banka sistemo x2 kun banka(j) funkcio(j) x3 (okazo) ap 0 (kp. sorcu, zarci, canja, kagni) banzu baz suficxa x1 (objekto) suficxas por celo x2 sub kondicxoj x3 3m 89 (kp. dukse, claxu, nitcu, ricfu, curmi) bapli bap bai devigi x1 [forto] (ka) devigas ke okazo x2 okazu; x1 determinas ke eco x2 evidentigxu as 20 [ankaux: igi; implicas sukceson]; (kp. fanta, rinju, jimte, jitro, rinka, krinu, zukte, randa, danre, cmavo bai, marxa, tinsa, xarnu) barda bra granda x1 estas granda laux eco/dimensio(j) x2 (ka) kompare kun normo x3 1e 318 (kp. banli, clani, ganra, condi, plana, cmalu, rotsu, banro, xanto) bargu bag arko x1 formas arkon/kurbon super/cxirkaux x2 el materialo x3 9b 9 [x2 ne nepre estas objekto, sed povas esti punkto aux volumeno]; (kp. cripu, kruvi, korcu, condi) barja trinkejo x1 estas taverno/drinkejo prezentante x2-on al klientaro x3 ap 0 (kp. gusta, birje, jikru, sanmi, vanju, xotli, ckafi, se pinxe) barna ba'a marko x1 estas marko(j)/makulo(j) sur x2 el materialo x3 a 0 [ba'armo'a por arangxo de markoj]; (kp. sinxa, pixra, se ciska, se prina) bartu bar ekster x1 estas ekster x2 1e 82 (kp. jibni, nenri, sruri, lamji, korbi, calku, vasru) basna emfazi x1 emfazas/akcentas/substrekas/elstarigas x2-on per (ago) x3 1h 16 [ankaux: diri forte] (kp. pandi) basti bas anstatauxi x1 anstatauxas x2-on en cirkonstanco x3; x1 estas anstatauxulo/anstatauxajxo/surogato 3m 35 [ankaux: x1 intersxangxas lokojn kun x2]; (kp. cmavo ba'i, binra) batci bat mordi x1 mordas/pincxas x2-on je specifa loko x3 per x4 5c 83 [tramordi (= ka'arbatci, batygre); pincxi (= cinzybatci)]; (kp. denci, jgalu, guska, citka) batke butono x1 estas butono/tubero/[tenilo] sur objekto x2, kun celo x3, el materialo x4 a 2 (kp. jadni, balji, punji, jgari, lasna) bavmi hordeo x1 estas kvanto da hordeo [greno] de speco/raso x2 aj 3 (kp. gurni) baxso malaj-indonezia x1 montras malaj-indonezian komunan lingvon/kulturon laux aspekto x2 ab 2 (kp. meljo, bindo) bebna beb stulta x1 estas stulta/malsagxa/malsprita en okazo/ago/eco [stultajxo] (ka) x2; x1 estas stultulo 5g 69 (kp. fenki, xajmi, prije, fliba) bemro bem be'o nordamerika x1 montras nordamerikan kulturon/naciecon/geografion laux aspekto x2 ab 6 (kp. merko, kadno, xispo, mexno) bende bed be'e bando x1 estas bando/teamo/orkestro/aro da homoj x2 kun cxefo/direktoro/estro x3 organizita por celo x4 ap 1 (x1 estas kolektivajxo; x2 estas aro komplete specifita); [ankaux: orkestro (= zgibe'e, balzgibe'e); x3 direktisto; komerco, ne nepre korporaciigita (=cajbe'e, venbe'e)]; (kp. gunma, girzu, dansu, jatna, jitro, kagni, kamni, minde, ralju, cecmu, gidva) bengo beg bengala x1 montras bengalan/bangladesxan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xindo) benji bej be'i sendi x1 sendas/transigas/transdonas/transmetas x2-on al ricevanto x3 el origino/deveno x4 pere de x5 4i 79 [aliproprigado el deveno ne estas implicita]; [x5 portilo]; (kp. muvdu, dunda, mrilu, nirna, xruti, cradi, tivni, preja, cmavobe'i, bevri, mrilu, tcana) bersa bes be'a filo x1 estas filo de patro/patrino/gepatroj x2 [ne nepre biologiaj] 4b 29 (kp. verba, nanla, nakni, nanmu, patfu, mamta, bruna, rirni, rorci, panzi, tixnu) berti ber nordo x1 estas norde de [poluso laux dekstramana regulo] x2 laux referenckadro x3 5d 91 (kp. snanu, stici, stuna, farna) besna ben cerbo x1 estas (la) cerbo [korpoparto] de x2; [metafore: inteligento, mensa kontrolo] aa 17 (kp. menli, stedu, rango, pensi) betfu bef be'u ventro x1 estas (la) abdomeno/ventro [korpoparto] de x2; [metafore: meza parto] 1c 9 [ankaux: stomako (= djaruntyrango), digesta aparato (= befctirango, befctirangyci'e)]; (kp. cutne, livga, canti) betri bet tragedia x1 estas tragedia/katastrofa/ruiniga por x2 4c 53 (kp. badri, xlali, morsi, binra) bevri bev bei porti x1 portas/trenas/transportas sxargxon/kargon x2 al x3 de x4 tra vojo x5; x1 estas portisto 2b 149 [aliproprigo el x2 al x3 estas implicita]; (kp. marce, muvdu, benji, klama) bi biv 8 ok cifero/nombro: 8 (cifero) 3a 0 bidju bido x1 estas bido/globeto [formo] el materialo x2 9b 19 (kp. bolci, canre, lakse, dirgo) bifce bic abelo x1 estas abelo/vespo/krabro de speco/raso x2 ai 0 (kp. cinki, sfani, lakse) bi'i biz nevica interspaco nelogika intervala kunigilo: nevice inter ... kaj ... (rafsi reprezentas ian ajn intervalon) at 0 bikla bik vipo x1 agas kiel vipo/faras klakon/krakon [subita fortega movo] ao 24 (kp. skori, darxi) bilga big devi x1 devas esti/fari x2-on laux normo/akordo x3 8c 34 [ankaux: x3 referenckadro]; (kp. zifre, fuzme) bilma bi'a malsana x1 estas malsana kun simptomoj x2 pro malsano x3 4c 22 (kp. kanro, mikce, spita, senci, kafke, binra) bilni bil militeca x1 estas militeca/regimenta/forte organizita/preparita de sistemo x2 por celo x3 a 0 [ankaux: paramilita; soldato en laa plej vasta senco - ne limigita al tiuj preparitaj/organizitaj kiel parto de armeo por defendi sxtaton (= bilpre)]; (kp. jenmi por milita forto, sonci, ganzu, pulji) bindo bid indonezia x1 montras indonezian kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 1 (kp. bindo, meljo, baxso) binra asekuri x1 asekuras/garantias/kompensas x2 (homo) kontraux dangxero x3 (okazo) provizante profiton x4 (okazo) a 0 [ankaux: x3 perdo; vendi/acxeti asekuron (= binryve'u), premiumo (= binrydi'a, aux binryvelve'u)]; (kp. bandu, cirko, betri, basti, bilma) binxo bix bi'o igxi x1 igxas/farigxas/transformigxas en x2-on sub kondicxoj x3 2c 217 [rezulta, ne nepre kauxza sxangxigxo]; (kp. cenba por nerezulta, galfi por kauxza, stika por nerezulta, nekauxza sxangxigxo; zasni) birje biero x1 konsistas el/enhavas/estas kvanto da biero/elo farita el x2 2j 13 (kp. pinxe, barja, jikru, vanju, xalka, fusra) birka bir brako x1 estas brako [korpoparto] de x2; [metafore: brancxo kun forto] 1c 57 [ankaux: kubuto (= bircidni), pojno (= xanterjo'e), alpendajxo (sed jimca, rebla preferindaj)]; (kp. jimca, janco, xance, rebla) birti bit certa x1 estas certa/senduba/konvinkita ke x2 veras 3l 31 (kp. jetnu, jinvi, krici, djuno, senpi, sruma) bisli bis glacio x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el glacio [frostigita kristalo] de konsisto/materialo x2 5b 43 [konsisto inkluzivanta x2-on, kiu ne nepre estas kompleta konsisto]; (kp. kunra, runme, lenku, krili, bratu, snime, carvi) bitmu bim bi'u muro x1 estas muro/barilo apartiganta x2-on kaj x3-on (neordigitaj) de/en strukturo x4 1h 152 (kp. jbini, sepli, fendi, canko, drudi, kumfa, loldi, senta, snuji, pagre, gacri, kuspe, marbi, vorme) blabi lab blanka x1 estas blanka/tre hela [koloradjektivo] 1a 107 [palaj formoj de aliaj koloroj estas kunmetajxoj kun blanka; ekz. rozkolora (= labyxu'e, xunblabi) (dum kandi uzigxas por pala = malbrila, manko de intenso)]; (kp. skari, xekri, grusi, kandi, manku, carmi, bakri, blanu, bunre, cicna, crino, narju, nukni, pelxu, xunre, zirpu) blaci vitro x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el vitro de konsisto enhavanta x2-on 6b 5 (kp. kabri) blanu bla blua x1 estas blua [koloradjektivo] 1a 132 (kp. skari, blabi, xekri, zirpu, kandi, carmi, cicna) bliku bli bloko x1 estas bloko [3-dimensia formo] el materialo x2, surfacoj/flankoj/lateroj x3 9b 8 [x3 (edroj/lateroj/facoj/surfacoj) inkluzivu nombron, grandon, kaj formon; ankaux multedro (= pitybli kun plataj/ebenaj lateroj/surfacoj)], regula multedro (= kubybli, blikubli), briko (= kitybli); (kp. tapla, kubli, tanbo, canlu, kojna, sefta, bolci, kurfa, tarmi) bloti lot blo lo'i boato x1 estas boato/sxipo [veturilo] por porti x2-on, pelita de x3 7f 33 (kp. falnu, fulta, marce, jatna, sabnu) bo bor ligilo mallongampleksa ligilo; ligas plurajn konstruojn kun plej mallonga amplekso kaj dekstra grupigo 8a 0 bolci bol boi pilko x1 estas pilko/sfero/globo [formo] el materialo x2; x1 estas spherical objekto [farita el x2] 9b 36 [ankaux: ronda]; (kp. bliku, cukla, bidju, gunro) bongu bog bo'u osto x1 estas osto/eburo [korpoparto], plenumanta funkcion x2 en korpo x3; [metafore: kalcio] aa 3 [x2 versxajne estas abstraktajxo: gxi povas esti strukturo/subteno por iu korpoparto, sed ankaux aliaj kiel la timpano; la unua povas esprimigxi kiel (tu'a le); kartilago (= ranbo'u), skeleto (= bogygreku)]; (kp. greku, denci, jirna, sarji) botpi bot bo'i botelo x1 estas botelo/poto/urno/flakono/fermebla ujo por x2, el materialo x3 kun kovrilo x4 1f 79 (kp. baktu, lante, patxu, tansi, tanxe, vasru, gacri) boxfo bof bo'o tuko x1 estas folio/tuko/litkovrilo/tapisxo [2-dimensia formo fleksebla en 3 dimensioj] el materialo x2 9b 0 (kp. plita, cinje, polje, slasi, tinci) boxna bon bo'a ondo x1 estas ondo [perioda formo] en medio x2, formo x3, ondolongo x4, frekvenco x5 9b 14 (kp. slilu, dikni, cinje, polje, morna, canre) bradi malamiko x1 estas malamiko/oponanto/kontrauxulo de x2 en barakto x3 2i 8 (kp. damba, jamna, darlu, pendo, fapro, gunta, sarji, jivna, jinga) bratu hajlo x1 estas hajlo/negxpluvo/solida precipitajxo de materialo/konsisto enhavanta x2-on 4h 0 [cxi tio estas la substanco, ne la ago aux maniero de gxia falo, kiu estas carvi]; (kp. carvi, snime, bisli, tcima) brazo raz brazila x1 montras brazilan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 1 (kp. porto, ketco) bredi red bre preta x1 estas preta por x2 (okazo) 9c 36 (kp. spaji, jukpa) bridi bri predikato x1 (teksto) estas predikato kun rilato x2 inter argumentoj (sinsekvo/aro) x3 1b1172 [ankaux: x3 estas rilataj per rilato x2 (= terbri por reordigitaj lokoj)]; (x3 estas aro komplete specifita); (kp. sumti, fancu) brife bif bi'e brizo x1 estas brizo/zefiro/vento el direkto x2 kun rapido x3; x1 blovas el x2 4h 66 (kp. tcima) briju bij oficejo x1 estas oficejo/laborejo de laboristo x2 en loko x3 8c 54 (kp. jibri, gunka) brito rit brita x1 montras britan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 54 (kp. glico, skoto, merko, ropno) broda rod predikata varianto 1 1a asignebla predikata varianto (kunteksto determinas la argumentostrukturon) ad 134 (kp. cmavo bu'a) brode bo'e predikata varianto 2 2a asignebla predikata varianto (kunteksto determinas la argumentostrukturon) ad 24 brodi predikata varianto 3 3a asignebla predikata varianto (kunteksto determinas la argumentostrukturon) ad 10 brodo predikata varianto 4 4a asignebla predikata varianto (kunteksto determinas la argumentostrukturon) ad 5 brodu predikata varianto 5 5a asignebla predikata varianto (kunteksto determinas la argumentostrukturon) ad 5 bruna bun bu'a frato x1 estas frato de x2 laux ligilo/normo/gepatro(j) x3; [ne nepre biologiaj] 4b 110 (kp. mensi, tunba, tamne, famti, bersa) bu bus bu'i vorto al lerfu sxangxas iun ajn unuopan vorton al BY - (kp. cmavo selma'o BY) bu'a bul iu selbri 1 logike kvantigebla predikata varianto: iu selbri 1 aq 0 (kp. broda, ktp.) budjo buj bu'o budhisma x1 apartenas al la budhisma kulturo/religio/etoso laux aspekto x2 ac 2 (kp. latna, lijda) bukpu buk bu'u tolo x1 estas kvanto da tolo/sxtofo/teksajxo de tipo/materialo x2 3f 20 (kp. mapni, matli, sunla, slasi, silka) bumru bum nebulo x1 estas foggy/misty/covered by a fog/mist/vapor de liquid x2 4h 5 (kp. djacu, carvi, danmo, lunsa, tcima, gapci) bunda bud funto x1 estas x2 (default 1) lokaj unuoj de pezo [ne-metra], normo x3, subunuoj [ekz. uncoj] x4 al 0 (pliajn subunuajn lokojn oni povas aldoni kiel x5, x6, ...); (kp. grake, junta, tilju, rupnu, fepni, dekpu, gutci, minli, merli, kramu) bunre bur bu'e bruna x1 estas bruna/tankolora [koloradjektivo] 1a 63 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi) burcu bru broso x1 estas broso/peniko por celo x2 (okazo) kun haroj/fadenoj x3 ao 1 (kp. komcu, pinsi) burna embarasita x1 estas embarasita/agitita/gxenata/malkomforta pri/sub kondicxoj x2 (abstraktajxo) 9d 4 (kp. cinmo) ca'a caz efektive modala aspekto: efektiva okazo at 0 (kp. cabna, cmavo ca) cabna cab nun x1 estas nuna je/dum/samtempa kun x2 4a 69 [(default x2 estas la nuno rezultante en:) x1 okazas nun; nur tempa rilato, samtempeco ne signifas ke unu okazo ne etendigxas en la pasintecon aux ontecon de la alia] (kp. zvati, balvi, purci, cmavo ca, cmavo ca'a) cabra ca'a aparato x1 estas aparato/mehhanismo/ekipajxo por funkcio x2 kontrolata/[lancxita] de x3 (aganto) 7g 5 [formon determinas funkcio; ne implicas auxtomatan agon - bezonas eksteran aganton/lancxanton (minji povas esti zmiku cabra se gxi bezonas eksteran aganton por lancxi aux regi la funkciojn kiujn gxi plenumas auxtomate)]; (kp. tutci, minji, finti; girzu, ganzu por organiza aparato, pilno) cacra horo x1 dauxras x2 horojn (default estas 1 horo) laux normo x3 3e 21 (kp. junla, mentu, snidu, tcika, temci) cadzu dzu piediri x1 piediras/marsxas/pasxas sur suprajxo x2 per membroj x3 1g 174 (kp. stapa, bajra, klama, litru) cafne caf ofta x1 (okazo) ofte/kutime okazas/reokazas/ripetigxas laux normo x2 6f 11 (kp. rirci, fadni, kampu, rapli, krefu, lakne, cmavon piso'iroi kaj similajn kunmetajxojn) cakla cxokolado x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el cxokolado/kakao 2j 8 (kp. ckafi) calku cak sxelo x1 estas sxelo [malmola, protekta kovrilo] cxirkaux x2 farita el x3 9f 24 (kp. pilka, skapi, gacri, bartu) canci malaperi x1 malaperas el loko x2; x1 ne plu estas observata je x2 per sensoj x3 a 22 [ankaux: foriri (unu senco)]; (kp. cliva, ganse, zgana, lebna, vimcu) cando cad kvieta x1 estas kvieta/senmova/neokupata/nefunkcianta/neaktiva/ripozanta 8c 4 (kp. surla) cange cag bieno x1 estas bieno cxe x2, kulturata de x3, fleganta/produktanta x4-on; (adjektivo:) x1 estas agra ap 10 [agrokulturado, ne limigita al plantaj kultivoj]; (kp. purdi, nurma, ferti, foldi, xarju) canja caj intersxangxi x1 intersxangas varon x2 kontraux x3 kun x4; x1, x4 estas komercisto/negocisto 8d 12 [ankaux: (adjektive:) x1, x2, x4 estas komercaj (pli bone esprimebla per ka canja, kamcanja)]; x2/x3 povas esti specifa objekto, varo (amaso), okazo (eble servo) aux kvalito; pedante, pri objektoj/varoj, tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posycanja por neambigua semantiko); (kp. dunda, friti, vecnu, zarci, jdini, pleji, jdima, jerna, kargu; vidu noton cxe jdima pri distingo inter kosto/prezo/valoro, banxa, cirko, dunda, janta, kargu, prali, sfasa, zivle) canko ca'o fenestro x1 estas fenestro/portalo/malfermajxo en muro/konstruajxo/strukturo x2 1f 153 (kp. vorme, bitmu, ganlo, murta, pagre, kevna, jvinu, kalri, kuspe) canlu cal ca'u spaco x1 estas spaco/volumeno/regiono [almenaux-3-dimensia etendajxo] okupita de x2 al 18 [ankaux: okupi (= selca'u)] (kp. kensa, bliku, kumfa, kevna, kunti, tubnu, dekpu) canpa cna sxovelilo x1 estas sxovelilo/fosilo/sxpato/plugilo [klinga fosa ilo] por fosi x2-on ao 6 (kp. kakpa, guska, tutci) canre can sablo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el sablo el fonto x2 de konsisto enhavanta x3-on ah 5 (kp. bidju, rokci, zalvi, boxna) canti intesto x1 estas (la) intesto/internajxoj/digesta sistemo [korpoparto] de x2 aa 5 [metafore: proceda nodo]; (kp. betfu) carce cxaro x1 estas cxaro/kalesxo/vagono [rada veturilo] por porti x2-on, pelita de x3 ao 3 (kp. karce, xislu, marce, matra) carmi cam cai intensa x1 estas intensa/brila/saturita en eco (ka) x2 laux ricevo/mezuro de observanto x3 1a 143 [brila (gusycai aux camgu'i); en koloroj, pliigita saturado (malo: kandi)]; (kp. denmi, gusni, kandi, ruble, skari, tilju, tsali, mutce, blabi, blanu, bunre, cicna, crino, grusi, narju, nukni, pelxu, xekri, xunre, zirpu) carna car turnigxi x1 turnigxas/rotacias/ruligxas/volvigxas cxirkaux akso x2 laux direkto x3 1g 48 [ankaux: rivolui (= jincarna)]; (kp. gunro, jendu) cartu cat mapo x1 estas mapo/karto/diagramo de/pri x2 montrante arangxon/informojn x3 5d 7 (kp. platu) carvi cav pluvi x1 pluvas/versxigxas/[precipitigxas] al x2 el x3; x1 estas precipitato [ne limigita al 'pluvo'] 4h 107 (kp. bratu, dilnu, santa, snime, tcima, bisli, bumru) casnu snu diskuti x1 (kutime kolektivajxo, sed individuo/jo'u eblaj) diskutas/parolas pri temo x2 1h 107 [ankaux: babili, konversacii]; (kp. bacru, cusku, darlu, tavla) catke ca'e sxovi x1 [aganto] shovas/pusxas x2-on je loko x3 8h 9 [movi per pusxo/sxovo (= ca'ermuvgau)]; (kp. danre por neagenta forto, lacpu) catlu cta rigardi x1 rigardas/ekzamenas/inspektas x2-on 1g 259 [ankaux: trarigardi (= grecta, ravycta, bacycta)]; (kp. jvinu, minra, simlu, viska, lanli, zgana, setca, viska) catni ca'i auxtoritato x1 havas auxtoritaton/estas oficialulo super afero/sfero/homoj x2 bazitan sur x3 8c 6 (kp. turni, tutra, krati, cmavo ca'i, jaspu, pulji) catra mortigi x1 (aganto) mortigas/bucxas/murdas x2-on per ago/metodo x3 8g 82 (kp. morsi, xarci) caxno cax malprofunda x1 estas malprofunda laux direkto/eco x2 disde referenca punkto x3 laux normo x4 6c 10 (kp. condi, tordu, jarki, cinla, cmalu, jarki, jmifa) ce cec are kun nelogika kunigilo: konjunkcio; kaj, are kun, formanta aron at 0 (kp. cmima, cmavo ce'o) cecla cel ce'a lancxi x1 lancxas/pafas pafajxon/jxetajxon x2, pelita de x3 a 4 [ankaux: x1 estas pafilo/lancxilo/jxetilo/kanono; jxeti (pli gxenerala ol renro en tio, ke pelo ne nepre estas interna al x1)]; (kp. renro, danti, jakne, jbama, spoja) cecmu cem ce'u komunumo x1 estas komunumo/kolonio de organismoj x2 7c 33 (kp. bende, kulnu, natmi, tcadu, jecta, girzu) cedra epoko x1 estas epoko/erao karakterizita de x2 (okazo/eco/intervalo/ideo) a 9 (intervalo x2 estu la difinaj limoj; se temas pri nur karakteriza periodo, oni esprimu la naturon de la intervalon per abstrakta bridi, aux la intervalon oni marku per tu'a; x2 ankaux povas esti karakterizaj objektoj aux praktikoj de la epoko, se markita per tu'a); (kp. ranji, temci, citsi) ce'i cez elcento cifero/nombro: % simbolo de elcento, centonoj 7e 0 (kp. saclu, centi, parbi, frinu) cenba cne varii x1 varias/sxangxigxas laux eco/kvanto x2 (ka/ni) en kvanto/grado x3 sub kondicxoj x4 2c 38 [nerezulta, ne nepre kauxza sxangxigxo]; (kp. cenba kiu estas nerezulta, galfi kiu estas rezulta kaj kauxza, stika kiu estas nerezulta kaj kauxza; stodi, zasni, binxo) censa ces sankta x1 estas sankta por homo/popolo/kulturo/religio/kulto/grupo x2 ac 58 (kp. cevni, krici, latna, pruxi, lijda, sinma) centi cen .01 centi- x1 estas centono [1/100; 1x10**-2] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 3 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) ce'o ce'o sinsekve kun nelogika kunigilo: konjunkcio; kaj, sinsekve kun, formanta sinsekvon at 0 (kp. porsi, cmavo ce) cerda ced heredi x1 heredas x2-on (objekto/kvalito) de x3 laux regulo x4 a 13 [pedante, heredo de objekto estu sumti-levado (tu'a se estas neabstraktajxo en x2) el heredo de loka ponse la objekto - la posedo de la objekto (=posycerda, posyselcerda por neambigua semantiko)]; (kp. jgina) cerni cer mateno x1 estas mateno [de sunlevigxo gxis post loka kutima komenco de laboro] de tago x2 en loko x3 3e 35 [cxi tiu mateno (= cabdeicerni); morgauxa mateno (= bavlamcerni); hierauxa mateno (= prulamcerni, prulamdeicerni)] (kp. vanci, murse, tcika) certu cre spertulo x1 estas spertulo/profesiulo pri x2 (okazo/ago) laux normo x3 8c 63 [ankaux: kompetenta, lerta]; (kp. djuno, stati, kakne) cevni cev cei dio x1 estas (la) dio de popolo/religio x2 reganta super x3 [sfero]; x1 estas dia ac 197 (kp. censa, krici, lijda, malsi) cfari cfa komencigxi x1 [stato/okazo/procedo] komencigxas/ekokazas; (netransitiva verbo) 2c 104 (kp. sisti, krasi, fanmo) cfika fik fi'a fikcio x1 estas fikcio pri temo/intrigo x2/sub convencio x2 de auxtoro x3 8b 2 [ankaux: mensogo, malverajxo]; (kp. cukta, lisri, prosa, fatci, jitfa, jetnu, xanri) cfila cfi makulo x1 (eco - ka) estas makulo/difekto sur x2 kauxzanta x3 7j 19 (kp. cikre, srera, fenra, fliba, prane) cfine kojno x1 estas kojno [formo/ilo] el materialo x2 9b 2 (kp. tutci) cfipu fi'u konfuzi x1 (okazo/stato) konfuzas/perpleksigas x2-on [observanto] pro [konfuza] eco x3 (ka) 1h 64 (kp. pluja, cfipu, zunti) ci cib 3 tri cifero/nombro: 3 (cifero) 3a 0 ciblu blu sango x1 estas sango/vivfluido de organismo x2 4c 39 (kp. risna, flecu) cicna bluverda x1 estas bluverda/turkiskolora [koloradjektivo] 1a 2 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, crino, blanu) cidja dja nutrajxo x1 estas nutrajxo/mangxajxo por x2; x1 nutras x2-on; x1 estas mangxebla por x2 5b 78 (kp. citka, nitcu, pinxe, xagji, cpina) cidni cid genuo x1 estas genuo/kubuto/fingrartiko [korpoparto] de membro x2 de korpo x3 1c 8 [metafore: abrupta kurbo] (kp. korcu, jarco, jganu) cidro dro hidrogeno x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el hidrogeno (H); [metafore: malpeza, flamigebla] ag 1 (kp. gapci, xukmi) cifnu cif bebo x1 estas bebo/infano [ekde senhelpa gxis junagxo/nematura] de speco x2 3b 22 [ankaux: infaneca]; (kp. makcu, verba) cigla cig glando x1 estas glando [korpoparto] sekrecianta x2-on, de korpo x3; x2 estas secrecio de x1 aa 8 [sekrecio (= selcigla)]; (kp. vikmi, xasne) cikna cik vigla (adjektivo:) x1 estas vigla/maldorma/konscia 6m 47 (kp. sanji, sipna, tatpi) cikre ripari x1 riparas/plibonigas x2-on por uzo x3 8c 13 [riparo povas esti nekompleta, riparante nur unu el la eblaj uzoj de x2, do x3]; (kp. cfila, spofu) ciksi cki klarigi x1 (homo) klarigas x2-on (okazo/stato/eco) al x3 per klarigo x4 (du'u) 1h 53 [klarigo x4 estas subkusxanta mekanismo/detaloj/celo/metodo por x2 (= velcki por reordigitaj lokoj), gxenerale supozita ne memevidenta; metafora uzo kun la kauxzaj rilatoj (t.e. jalge, mukti, krinu, rinka, nibli, zukte) estas ebla, sed la ne-memevidenteco, kaj la ekzisto de klariganto kun vidpunkto igas cxi tiun vorton ne simpla esprimo de kauxzo]; (kp. cipra, danfu, jalge, jinvi, krinu, mukti, nabmi, preti, rinka, sidbo, zukte, tavla) cilce cic sovagxa (adjektivo:) x1 estas sovagxa 6c 30 [malsovagxa, dresita (= tolcilce)]; (kp. pinfu, panpi, tarti) cilmo cim malseka x1 estas malseka /humida kun likvajxo x2 6f 53 (kp. litki, lunsa, sudga) cilre cli lerni x1 lernas x2-on (du'u) pri temo x3 el fonto x4 (obj./okazo) per metodo x5 (okazo/procedo) 1h 85 (kp. ctuca, tadni, djuno, ckule) cilta cil fadeno x1 estas fadeno/filamento/drato/fibro [formo] el materialo x2 9b 8 (kp. fenso, nivji, skori, silka) cimde dimensio x1 (eco - ka) estas dimensio de spaco/objekto x2 laux regulo/modelo x3 al 0 (kp. morna, ckilu, merli, manri) cimni senlima x1 estas senlima/senfina/eterna laux eco/dimensio x2, je grado x3 (kvanto)/de tipo x3 al 17 [ankaux: porcxiama, eterno, (= cimnytei), eterna (= cimnyteikai aux temcimni)] (kp. vitno, renvi, munje, fanmo, sisti) cinba kisi x1 (aganto) kisas x2-on je loko x3 5g 17 (kp. ctebi) cindu kverko x1 estas kverko, arbo de speco/raso x2 aj 2 (kp. tricu) cinfo leono x1 estas leono de speco/raso x2 ai 5 (kp. mlatu) cinje cij cxifajxo x1 estas sulketo/cxifajxo/faldo [formo] in x2 9b 5 (kp. korcu, polje, boxfo, boxna) cinki insekto x1 estas insekto/artropodo de speco x2; [cimo/skarabo] 6c 17 (kp. civla, danlu, jalra, jukni, manti, sfani, toldi, bifce) cinla maldika x1 estas maldika laux direkto/dimensio x2 laux normo x3; [relative mallonga laux la plej malgranda dimensio] 6f 7 (kp. rotsu, jarki, tordu, cmalu, caxno, plana, jarki) cinmo cni emociigxi x1 sentas emocion x2 (ka) pri x3; x1 emociigxas pri x3 kun emocio x2; x3 estigas emocion x2 en x1 9d 91 [ankaux: humoro (= nuncni)]; (kp. cmavo ci'o, cumla, jilra, nelci, xendo, ckeji, cortu, jgira, kecti, kufra, manci, prami, steba, zungi, badri, burna, gleki) cinri ci'i interesi x1 (abstraktajxo) interesas x2-on; x2 interesigxas pri x1 8b 62 [uzu tu'a en x1 por nespecifa intereso pri objekto; interesigxi (= selci'i)]; (kp. zdile, kucli, manci, kurji) cinse cin seksa x1 en ago/stato x2 montras seksecon/genro/seksa orientigxo x3 (ka) laux normo x4 5g 48 [ankaux: x1 amindumas/flirtas; x3 povus esti ka[sekso aux rolo], ka[allogigxo al iu sekso], aux ka[tipo de ago], ktp.; (adjektivo:) x1 estas seksa; x1 amindumita de x2 (=cinfriti, cinjikca)]; (kp. gletu, pinji, plibu, vibna, vlagi) cinta farbo x1 [materialo] estas farbo de pigmento/aktiva substanco x2, en bazo de x3 a 6 (kp. pixra, skari) cinza prenilo x1 estas prenilo/mangxvergo/tenajlo/pincxilo [ilo/korpoparto] por x2 por pincxi x3-on ao 6 (kp. tutci) cipni cpi birdo x1 estas birdo de speco x2 6c 119 (kp. datka, gunse, jipci, nalci, pimlu, vofli, xruki, danlu) cipra cip testo x1 (procedo/okazo) estas testo/provo pri eco/stato x2 al subjekto x3 (individuo/aro/kolektivajxo) 7e 48 [ankaux: ekzameno , validigo; (aro en x3 devas esti komplete specifita)]; (kp. ciksi, troci, jarco, pajni, saske) cirko cri perdi x1 perdas homon/ajxon x2 je/proksime de x3; x1 perdas econ/trajton x2 sub condicxoj/situacio x3 8g 39 [x2 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo (malofta por cirko), aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= po'ecri, posyselcri por neambigua semantiko)]; (kp. facki, ralte, sisku, claxu, jinga, pleji, canja, sfasa, dapma, binra, mipri) cirla fromagxo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el fromagxo/kazeo el fonto x2 5b 20 (kp. ladru) ciska ci'a skribi x1 skribas x2-on sur elmontra/konserva medio x3 per skribilo x4; x1 estas skribisto 1h 270 [ankaux: x3 skribsurfaco]; (kp. papri, penbi, pinsi, tcidu, xatra, pixra, prina, finti por 'auxtoro' aux specifa auxtora verko, barna, pinka) cisma rideti x1 ridetas (vizagxa esprimo) 1g 39 [rideti je/al io (= cismyfra)]; (kp. xajmi, cmila, frumu) ciste ci'e sistemo x1 (kolektivajxo) sistemo interrilata per strukturo x2 inter eroj x3 (aro) montrantaj x4 (ka) 7e 26 [x1 (aux x3) estas sinergia en x4; ankaux retajxo; x2 ankaux rilatoj, reguloj; x3 ankaux elementoj (aro komplete specifita); x4 sistemaj funkcioj/ecoj] (kp. cmavo ci'e, cmima, girzu, gunma, stura, tadji, munje, farvi, ganzu, judri, julne, klesi, morna, tcana) citka cti mangxi x1 mangxas/konsumas (transitiva verbo) x2-on 5c 320 (kp. cidja, pinxe, tunlo, xagji, xaksu, batci, gusta, kabri) citno cit ci'o juna x1 estas juna [relative mallonga en forpasita dauxro] laux normo x2 2c 146 [ankaux: agxo (= nilnalci'o)]; (kp. cnino, slabu, verba) citri cir historio x1 estas historio de x2 laux x3 (homo)/el vidpunkto x3 a 22 [ankaux: historia (= cirtermo'i, cirvai)]; (kp. muzga) citsi sezono x1 estas sezono [cikla periodo], difinita de periodo/eco x2, de jaro(j) x3 3e 15 [ankaux: datreveno (= citsydei, na'arcitsydei), jubileo (= mumnoncitsi); la periodo de tempo povas esti longa aux mallonga laux indiko de x2, kaj povas okazi ciun jaron aux cxiun -an jaron laux indiko de x3 (default cxiun jaron); (x2 kaj/aux x3 povas bezoni metaforan limigon: djecitsi, pavdeicitsi; ankaux ekvinokso, solstico]; (kp. cedra, crisa, critu, dunra, ranji, temci, vensa, jbena) civla civ pediko x1 estas pediko/pulo [sangosucxanta artropodo] de speco/raso x2, parasita de x3 ai 0 (kp. cinki, jalra) cizra ciz stranga x1 estas stranga/devia/bizara por x2 en eco x3 (ka) 6f 103 [ankaux: alieca, mistera, nekutima, ekzota]; (kp. ranxi, rirci, fange, banli) ckabu kauxcxuko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kauxcxuko el fonto x2 de konsisto enhavanta x3-on ah 1 (kp. pruni) ckafi kaf kafo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kafo el fonto/fabo/grajno x2 2j 23 [tipo bazita en semo/fabo/grajno; ekz. ankaux cikoria kafo, senkafeinigita] (kp. tcati, infuzita el folio, barja, cakla) ckaji kai karakterizigxi x1 karakterizigxas per kvalito/eco/trajto/aspekto/dimensio x2 (ka); x2 evidentigxas en x1 3b 128 [manifestajxo/eco/kvalito/trajto/aspekto (= selkai)]; (kp. cmavo kai, tcaci, tcini) ckana cka lito x1 estas lito el materialo x2 por subteni x3-on (homo/objekto/okazo) an 111 (kp. kamju, kicne, nilce, palta, cpana, vreta, jubme, stizu, matci, zbepi, palne, sarji) ckape cap dangxera x1 estas dangxera por x2 sub kondicxoj x3 a 17 (kp. te bandu, te kajde, te marbi, se snura, se xalni) ckasu cas moki x1 mokas/ridindigas x2-on pri x3 (eco/okazo) per ago x4 (okazo) 5g 30 (kp. cmila) ckeji kej cke honti x1 hontas/sentas honton/cxagrenon/humiligon sub kondicxoj x2 antaux komunumo/cxeestantaro x3 9d 2 (kp. cinmo) ckiku kik sxlosilo x1 estas sxlosilo tauxga por sxlosi/malsxlosi seruron x2, kaj kun rilataj ecoj x3 ao 20 [ankaux: x2 fiksilo, mekanismo; sxlosilkodo (= termifckiku, kiktermifra); x3 dependas je la tipo de sxlosilo, sed temas pri tiuj formaj ecoj de la sxlosilo kiuj kapabligas gxin plenumi la funkcion malfermi la seruron - kaze de metala sxlosilo por pendseruro, ekzemple, temus pri la stango kaj dentoj]; (kp. stela) ckilu ci'u skalo x1 (si'o) estas skalo de unuoj por mezuri/observi/determini x2-on (stato) al 2 (kp. cmavo ci'u, gradu, merli, cimde, manri) ckini ki'i rilata x1 estas rilata/parenca al x2 laux rilato x3 2g 46 (kp. cmavo ki'i, ponse, srana, steci, mapti, sarxe, fange) ckire kir danki x1 dankas al x2 por x3 (okazo/eco) 2l 53 [ankaux: dankado (= nunckire), dankemo (= kamckire)]; (kp. cinmo, friti, pluka) ckule kul cu'e lernejo x1 estas lernejo/instituto/academio cxe x2 instruanta temojn x3 al publiko/comunumo x4 regata de x5 1h 95 [ankaux: kolegio, universitato]; (kp. cilre, ctuca, tadni) ckunu ku'u konifero x1 estas konifero/pino/abio de speco/raso x2 kun strobiloj x3 aj 0 (kp. tricu) cladu lau lauxta x1 estas lauxta/brua cxe punkto de observado x2 laux normo x3 2g 93 (kp. savru) clani cla longa x1 estas longa laux dimensio/direkto x2 (default longest dimension) laux mezurnormo x3 9b 90 (kp. slabu, condi, ganra, rotsu, tordu, barda, ganra, gutci, minli, rotsu) claxu cau sen x1 estas sen x2; x2 mankas al x1 2g 145 (kp. cmavo cau, cirko, kunti, nitcu, pindi, banzu) clika musko x1 estas musko/likeno de speco/raso x2 kreskanta sur x3; (adjektivo:) x1 estas muska aj 8 (kp. mledi) clira lir frua x1 (okazo) estas frua laux normo x2 2g 35 (kp. lerci) clite lit gxentila x1 estas gxentila pri afero x2 laux normo/kutimo x3 9c 37 [ankaux: formala, rita]; (kp. ritli) cliva liv li'a foriri x1 foriras/sinapartigas de x2 tra vojo x3 1g 115 [ankaux: x1 forlasas x2-on]; (kp. litru. canci, vimcu, lebna, litru, muvdu) clupa cup masxo x1 estas masxo/cirkvito de x2 [materialo] 9b 3 [ankaux: masxo (= skoclupa, saljgeclupa; ne estas indiko pri formo, nur ke la ekstremoj kunigxas); ferma kurbo difinita de aro da punktoj (= cuptai)]; (kp. djine) cmaci matematiko x1 estas matematiko de tipo/priskribanta x2-on 7e 10 (kp. mekso) cmalu cma malgranda x1 estas malgranda/eta laux eco/dimensio(j) x2 (ka) kompare kun normo x3 1e 326 (kp. caxno, cinla, jarki, tordu, barda) cmana ma'a monto x1 estas monto/[altejo]/[pinto] altigxanta super grundo x2 6c 85 (kp. punli, derxi) cmavo ma'o strukturvorto x1 estas strukturvorto de gramatika klaso x2, kun signifo/funkcio x3 en uzo (lingvo) x4 1b1008 [x4 povas esti specifa uzo (kun interna lingvoloko) aux lingvo priskribo; x3 kaj x4 povas esti nura ekzemplo de uzo de la cmavo aux efektiva esprimo; cmavo-listo, se fizika objekto (= (loi) ma'oste); se temas pri la mensa konstruajxo (ekz. proponi aldoni novan cmavo al la cmavo-listo = ma'orpoi, ma'orselcmi, ma'orselste)]; (kp. gismu, lujvo, gerna, smuni, valsi) cmene cme me'e nomo x1 (citita(j) vorto(j)) estas (la) nomo/titolo/etikedo de x2 uzata de x3 (homo) 1b 265 [ankaux: x2 estas nomata x1 fare de x3 (= selcme por reordigitaj lokoj)]; (kp. cmavo me'e, gismu, tcita, valsi, judri) cmila mi'a ridi x1 ridas (emocia esprimo) 1g 64 [x1 ridas je x2 (= mi'afra)]; (kp. ckasu, frumu, xajmi, cisma) cmima mim cmi membro x1 estas membro/elemento de aro x2; x1 apartenas al grupo x2; x1 estas inter grupo x2 7c 117 [x1 povas esti kompleta aux nekompleta listo de membroj; x2 estas normale markita per la'i/le'i/lo'i, difinante la aron per gxiaj komunaj ecoj, kvankam gxi povas esti kompleta nombrado de la membraro]; (kp. ciste, porsi, jbini, girzu, gunma, klesi, cmavo mei, kampu, lanzu, liste) cmoni cmo co'i gxemi x1 eligas gxemon/krion [ne-lingva eligo] x2 esprimante x3-on (eco) 4c 32 [ankaux: kriegi, plejmultaj bestaj blekoj, ekz. boji, kluki, miauxi, heni, mugxi, grunti, ululi, trili, cxirpi, pepi] (kp. krixa, bacru, cusku, cortu) cnano na'o mezkvanto x1 [valoro] estas mezkvanto/averagxo en eco/kvanto x2 (ka/ni) inter x3 (aro) laux normo x4 7e 10 (x3 specifas la kompletan aron)]; (kp. tcaci, fadni, kampu, lakne, tarti, rirci) cnebo neb ne'o kolo x1 estas (la) kolo [korpoparto] de x2; [metafore: relative mallargxa punkto] 1c 6 (kp. galxe, cutne) cnemu nem ne'u rekompenci x1 (aganto) rekompencas x2-on [recipient] pro nekutima x3 (okazo/eco) per premio x4 a 39 [diferencas de gajnita pago pro netipa naturo; rekompencoj ne nepre estas pozitivaj sed ili estas iel merititaj el la vidpunkto de la rekompencanto: pozitiva rekompenco (= zanyne'u), puno (= malne'u, sfane'u); x4 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posne'u, posyvelne'u por neambigua semantiko)]; (kp. dunda, friti, jerna, jinga, jivna, pleji, sfasa, venfu, prali, dapma) cnici nic neta x1 estas neta/nekonfusa/bonorda laux eco/kvanto x2 (ka/ni) 7j 20 (kp. cunso, kalsa) cnino nin ni'o nova x1 estas nova/nekonata por observanto x2 en trajto x3 (ka) laux normo x4; x1 estas novajxo 2c 126 (kp. nuzba, slabu, citno, se djuno) cnisa nis plumbo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el plumbo (Pb); [metafore: peza, malleable, mola metalo] ag 3 (kp. jinme, tinci) cnita nit ni'a sub x1 estas rekte/vertikale sub x2 en referenckadro x3 2d 139 [ankaux: malsupra, suba]; (kp. dizlo, gapru, galtu, farna, loldi) co col renversita tanru renversilo de tanru; permesas modifanton kun sekvantaj sumti sen sumti-ligiloj - co'a co'a ek- intervala konturo de okazo: komencigxante >|< | - [ek- (= co'a(r)-)]; (kp. cfari, krasi, clira) co'e com co'e nespecifa bridi elipsa/nespecifa rilato at 0 cokcu cko sorbi x1 sorbas/sucxas x2-on el x3 en x4-on; x1 estas sorba as 2 (kp. panje, sakci, lacpu) condi con cno coi profunda x1 estas profunda laux direkto/eco x2 disde referenca punkto x3 laux normo x4 6c 57 (kp. clani, caxno, bargu, ganra, rotsu, barda, gutci, minli) cortu cor cro dolorigxi x1 dolorigxas/sentas doloron je x2; x2 doloras al x1 4c 41 (kp. cinmo, xrani) co'u co'u finigxante intervala konturo de okazo: finigxante (ecx se ne kompleta) | >< | - [finigxante (= co'u(r)-)]; (kp. sisti, fanmo) cpacu cpa akiri x1 akiras/havigas al si/obtenas/akceptas x2-on el fonto x3 [ne implicas antauxan posedanton] 2b 143 [ankaux: venigi, alporti, eltiri, eligi; akcepti donacon (= seldu'acpa)]; (kp. punji, lebna, vimcu) cpana sur x1 estas sur [la supra surfaco de] x2 en referenckadro/gravito x3 1e 63 (x1 povas esti objekto aux okazo); (kp. se vasru, jbini, zvati, nenri, vreta, ckana, diklo, jibni, lamji, zutse, punji por meti sur ion, sarji, zbepi) cpare par grimpi x1 grimpas/rampas sur surfaco x2 en direkto x3 per x4 [membroj/iloj] 2b 56 (kp. klama, litru, bajra, farlu, plipe) cpedu cpe peti x1 petas x2-on de x3 en maniero x4 1h 72 [ankaux: postuli (= mi'ecpe); x4 estas esprimrimedo (kp. ve cusku): peto povas esti indikita per parolo, skribo, aux ago (ekz. peticioj ofte estas skribaj, dum almozpeto povas esti indikita per ago aux ecx kondutmaniero/sinteno)]; (kp. pikci, te preti, te frati, se spuda, danfu) cpina pikanta x1 estas pikanta/pipra/spica/jukiga/agaca al senso x2 5c 35 [ankaux: pika (= pecycpina)]; (kp. vrusi, kukte, cidja, panci, sumne) cradi radio x1 brodkastas/disauxdigas [per radioondoj] x2-on per stacio/frekvenco x3 al [radio]ricevilo x4 as 0 [ankaux: x1 estas brodkastanto]; (kp. tivni, benji, tcana) crane cra fronta x1 estas antaux/fronte de x2 kiu alfrontas/en referenckadro x3 1e 0 [ankaux: x3 estas la normo pri orientigxo por x2] (kp. sefta, flira, trixe, mlana, pritu, zunle) creka cek cxemizo x1 estas cxemizo/bluzo [vesto por la supra parto de la korpo - ne nepre kun manikoj aux butonoj], materialo x2 3f 13 (kp. taxfu) crepu rep rikolti x1 (aganto) rikoltas/falcxas/kolektas produkton/objektojn x2 el fonto/etendajxo x3 as 2 (kp. critu, sombo, jmaji) cribe rib urso x1 estas urso de speco/raso x2 ai 125 (kp. danlu, mabru) crida rid feo x1 estas feo/feino/elfo/gnomo/demoneto/koboldo [mita humanoido] de mito/religio x2 ac 4 [ankaux: orko, giganto, demono aux diablo (kiam homforma), bugbear, fantomo]; (kp. ranmi, precipe por nehomformaj mitaj estajxoj, lijda) crino ri'o verda x1 estas verda [koloradjektivo] 1a 92 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, cicna) cripu rip ponto x1 estas ponto/etendo super/trans x2 inter x3 kaj x4 [ne ordigita, kutime unue la celo] ao 37 (kp. bargu, kruca, ragve, kuspe) crisa cis somero x1 estas somero [varma sezono] de jaro x2 en loko x3 3e 25 (kp. citsi, critu, dunra, vensa) critu auxtuno x1 estas auxtuno [rikolt-/malvarmigxanta sezono] de jaro x2 en loko x3 3e 4 (kp. citsi, crisa, dunra, vensa, crepu) ctaru tajdo x1 estas tajdo [cikla/perioda ekspansio] en x2 kauxzita de x3 a 7 (kp. xamsi) ctebi teb lipo x1 estas lipo [korpoparto]/rando de aperturo x2 de korpo x3; (adjektivo:) x1 estas lipa aa 10 (kp. moklu, korbi, cinba) cteki tek ce'i imposto x1 estas imposto/tributo je varoj/servoj/okazo x2 pagata de x3 al auxtoritato/kolektanto x4 8d 3 [ankaux: doganimposto, vojimposto, tarifo] (kp. pleji, flalu, turni) ctile petrolo x1 estas kvanto da petrolo/sxtonoleo/nafto el fonto x2 a 4 (kp. grasu) ctino ti'o ombro x1 estas ombro de objekto x2, pro lumo/energia fonto x3 a 27 (kp. manku, gusni) ctuca ctu instrui x1 instruas al auxdantaro/cxeestantaro x2 ideojn/metodojn/lernajxon x3 (du'u) pri temo x4 per metodo x5 (okazo) 1h 72 [ankaux: eduki, edukisto, instruisto, profesoro, pedagogo; (adjektivo:) x1/x5 estas pedagogia]; (kp. ckule, cilre, tadni) cukla cuk ronda x1 estas ronda/cirkla [2-dimensia formo]; x1 estas disko/cirklo/ringo 9b 16 [normale uzata por plena cirklo/disko, sed emfazo je rondeco signifas ke la koncepto povas inkluzivi 'ringon']; (kp. djine, ranji, bolci, tarmi) cukta cku libro x1 estas libro enhavanta verkon x2 de auxtoro x3 por legantaro x4 konservita en medio x5 1f 163 [x1 estas manifestajxo/ujo [fizika objekto aux analoga] de verko/enhavo, ne nepre papera (= selpapri)]; (kp. cfika, prina, prosa, tcidu, papri) culno clu plena x1 estas plena/plenplena je x2 2g 58 (kp. tisna, kunti, mulno, setca, tisna) cumki cum cu'i ebla x1 (okazo/stato/eco) estas ebla sub kondicxoj x2; x1 povas/povus okazi 3j 78 (kp. lakne, cumki) cumla cul humila x1 estas humila/modesta pri x2 (abstraktajxo); x1 elmontras humilon pri x2 9c 1 (kp. cinmo, jgira) cunmi milio x1 estas kvanto da milio [greno] de speco/raso x2 aj 3 (kp. gurni) cunso cun cu'o hazarda x1 estas hazarda/sencela sub kondicxoj x2, kun distribuo de probableco x3 7e 23 [ankaux: akcidenta, sxanca, adventica, arbitra (ankaux = cuncu'a, cunselcu'a, cunjdi, cunseljdi)]; (kp. cnici, lakne, funca, kalsa, snuti) cuntu cu'u afero x1 estas afero/organizita agado de/implikante homo(j)n x2 (ind./mass) 8d 6 [ankaux: koncerni; x2 estas implikita en x1 (kiu gxenerale estas abstraktajxo) (= selcu'u por reordigitaj lokoj)] (kp. jikca, srana) cupra pra produkti x1 produktas x2-on [produkto] per procedo x3 8f 22 (kp. zbasu, farvi, gundi, jukpa) curmi cru permesi x1 (aganto) permesas/lasas/ne malhelpas x2-on (okazo) sub kondicxoj x3; x1 donas privilegion x2 8e 57 [suficxa kondicxo (= crutcini), agento kiu permesas situacion (= tcinycru)]; (kp. rinju, banzu, ralte, jimte, jaspu, zifre) curnu cur vermo x1 estas vermo/senvertebrulo de speco/raso x2 ai 12 [ankaux: molusko, heliko (= cakcurnu), konkulo (= xaskemcakcurnu, xaskemcakydja); la gxeneraligo al nevertebruloj estas cxar preskaux cxiuj multcxelaj nevertebruloj ja estas vermosimilaj];(kp. since, silka) curve cuv pura x1 estas pura/unusubstanca/absoluta/simpla en eco x2 (ka) 7j 0 [x1 estas simple/pure/senmodere/sole x2]; (kp. prane, jinsa, manfo, sampu, sepli, traji, lumci, xukmi) cusku cus sku diri x1 (aganto) diras/esprimas x2-on (sedu'u/teksto/lu'e koncepto) por auxdantaro x3 per esprima medio x4 1h 872 (kp. bacru, tavla, casnu, spuda, cmavo cu'u, bangu, dapma, jufra, pinka) cutci cuc sxuo x1 estas shuo/boto/sandalo por kovri/protekti [piedojn/hufojn] x2, kaj el materialo x3 3f 28 [ankaux: boto (= tupcutci)]; (kp. smoka, taxfu, skiji) cutne cut brusto x1 estas (la) brusto/torako/[ripo/mamo] [korpoparto] de x2 aa 16 (kp. cnebo, betfu, xadni, tanxe) cuxna cux cu'a elekti x1 elektas/selektas x2-on [elekto] el aro/sinsekvo de alternativoj x3 (kompleta aro) 2f 77 [ankaux: preferi (= nelcu'a)]; (kp. jdice, pajni, nelci) da dav dza io 1 pro-sumti: logike kvantigebla varianto; io 1 (gxenerale limigita) 5a 0 da'a daz cxiu krom cifero/nombro: cxiu/cxiuj krom n; cxiuj escepte de n; (defauxlto 1) 7e 0 dacru dac tirkesto x1 estas tirkesto/teko/dosiero en strukturo x2, [glita fako] ujo por enhavo x3 ao 14 (kp. nilce, tanxe) dacti dai objekto x1 estas materia objekto ekzistanta en spacotempo; x1 estas ajxo 1f 44 (kp. marji, xanri) dadjo daj taoisma x1 apartenas al la taoisma kulturo/etoso/religio en aspekto x2 ac 3 (kp. lijda, jegvo) dakfu dak trancxilo x1 estas trancxilo/ponardo (ilo) por trancxi x2-on, kun klingo el materialo x3 1f 19 (kp. denci, balre, katna, tunta, forca, smuci, kinli) dakli sako x1 estas sako kun enhavo x2, kaj el materialo x3 3f 27 (kp. daski por posxo, bakfu) damba dab da'a batali x1 batalas/luktas kontraux x2 pri afero x3 (abstraktajxo); x1 estas batalanto/luktanto 8g 30 [uzu tu'a en x3 por batalo pri objekto/celo]; (kp. bradi, gunta, talsa, darlu, fapro, jamna, sonci) damri tamburo x1 estas tamburo/cimbalo/gongo [perkuta muzikinstrumento] kun perkutilo/funkciigilo x2 ak 9 (kp. rilti, zgike) dandu dad pendi x1 pendas de x2 per/cxe/kun artiko x3 7j 54 [breloko (= dadja'i); ankaux dependa (originala signifo)] (kp. lasna, jorne) danfu daf respondo x1 estas la respondo/solvo [repliko] al demando/problemo x2 1h 58 (kp. ciksi, frati, preti, nabmi, spuda por aganta respondo/repliko, cpedu) danlu dal da'u besto x1 estas besto/animalo/kreito de speco x2; x1 estas biologie vivanta 6c 61 (kp. banfi, cinki, cipni, finpe, jukni, respa, since, mabru, bakni) danmo dam fumo x1 konsistas el/enhavas/estas kvanto da fumo/aera malpurajxo el fonto x2 4h 31 [x2 povas esti fajro]; (kp. pulce, gapci, sigja, bumru) danre da'e premi x1 (forto) premas x2 a 3 [age premi/depremi (= da'ergau, da'erzu'e)]; (kp. catke, bapli, prina, tinsa) dansu danci x1 (unuopulo, amaso) dancas laux akompano/muziko/ritmo x2 5g 55 (kp. bende, zgike, zajba) danti dan jetajxo x1 estas balistika jxetajxo [ekz. kuglo/misilo] por pafigxi per [pafilo/pela lancxilo] x2 ao 6 [ankaux: kanonkuglo, katapulta sxtono, kugletajxo(j)]; (kp. cecla, renro, jakne) daplu plu insulo x1 estas insulo/atolo el [materio/kvalitoj] x2 en cxirkauxajxo/korpo x3; x1 estas insula ap 3 (kp. lalxu, rirxe, xamsi, dirgo) dapma dap malbeni x1 malbenas/damnas/kondamnas x2-on je sorto (okazo) x3 a 22 [malbeni per specifa esprimo (= dapsku)]; (kp. mabla, dimna, cnemu, sfasa, dunda, cusku, cirko, jdima) dargu dag vojo x1 estas vojo/sxoseo al x2 de x3 kun kurso x4 (x2/x3 povas esti senorda) 5d 69 [ofte uzata, por uzado plibonigita suprajxo por veturado]; (kp. naxle, tcana, pluta, klaji) darlu dau debati x1 debatas por pozicio x2 kontraux pozicio x3; [kontrauxulo ne necesas] 3j 57 (kp. fapro, jamna, sarji, talsa, sumti, tugni, casnu, damba, bradi, tavla) darno dar da'o malproksima x1 estas malproksima/fora de x2 en kvalito x3 (ka) 2g 69 (kp. jibni) darsi auxdaci x1 audacas en konduto x2 (okazo/agado); x1 kuragxas/maltimas esti x2/fari x2-on (okazo/ka) a 6 [x1 estas brava/sentima]; (kp. virnu) darxi dax da'i frapi x1 frapas/trafas/[batas] x2-on per ilo [aux korpo-parto] x3 cxe loko x4 1g 105 (kp. bikla, gunta, jenca, tunta, tikpa, janli, jgari, pencu) daski posxo x1 estas posxo de/en vesto/ero x2 3f 10 (kp. dakli, taxfu, bakfu) dasni das porti x1 portas/estas envestigxinta/enrobigxinta en x2 kiel vesto de speco x3 3f 71 [x2 ne necese estas destinita por uzado kiel vesto (malkiel taxfu)]; (kp. taxfu) daspo spo detrui x1 (okazo) detruas/ruinigas/difektas/rompas/frakasas x2-on; x1 estas detruema 4c 41 (kp. spofu, xrani, marxa, zalvi, xaksu) dasri sri strio x1 estas strio/rubando/bendo/zono/vindo el materialo x2 3f 29 (kp. djine) datka anaso x1 estas anaso de speco/raso x2 ai 20 (kp. cipni) datni informo x1 (du'u) [fakto/mezuro] estas informo/indiko/sciajxo/dateno pri x2 kolektita per metodo x3 8b 14 [ankaux: statistiko/statistikero; pruvo (= velji'i datni aux nur velji'i, sidydatni)] (kp. fatci, saske, vreji) decti dec .1 deci- x1 estas dekono [1/10; 1x10**-1] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi,petso,picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) degji deg fingro x1 estas fingro [korpoparto] en membro/korpa loko x2 de korpo x3; [metafore: peninsula] 1c 15 [fingro (= xandegji), piedfingro (= jmadegji)]; (kp. nazbi, tamji, tance, xance) dejni dej sxuldi x1 sxuldas x2-on al kreditoro x3 kompense de x4 [servo, pruntajxo]; x1 estas debitoro 8d 5 (kp. jbera, janta, zivle) dekpu galono x1 estas x2 (default 1) lokaj unuoj de volumeno [ne-metra; ekz. busxelo], normo x3, x4 subunuoj al 0 [galjono (= likydekpu), kvarto (= likseldekpu), barelo (malseka = likybradekpu, seka = sudbradekpu), busxelo (= sudydekpu), dugaljono (= sudyseldekpu), plentaso (= kabrydekpu), plenservkulero (= mucydekpu); plentekulero (= mucyseldekpu); (cxiuj tiuj lujvo povas bezoni je gic- por distingi la angla mezursistemo kontraste al alia loka sistemo; alie la anglan sistemon oni supozas la default ne-metra sistemo)]; (pliajn subunuajn lokojn oni povas aldoni kiel x5, x6, ...); (kp. canlu, litce, rupnu, fepni, gutci, minli, merli, bunda, kramu) dekto dek 10 deka- x1 estas deko [10; 1 10 1] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi,petso,picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) delno del de'o kandelao x1 estas x2 kandelaoj [metra unuo] en lumeco (default estas 1) laux normo x3 af 0 (kp. centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) dembi deb fabo x1 estas fabo/pizo/legoma semo el planto [legomo] x2 5b 47 (kp. grute, sobde, tsiju) denci den de'i dento x1 estas dento [korpoparto] de x2; (adjektivo:) x1 estas denta aa 30 (metafore: vidu je dakfu, pagre, jgalu); (kp. moklu, dakfu, pagre, jgalu, batci, bongu) denmi dem densa x1 estas densa/koncentrita/pakita/intensa en eco x2 (ka) je loko x3 7j 48 (kp. carmi, midju, viknu) denpa dep de'a atendi x1 atendas/pauxzas gxis x2 en stato x3 antaux ol komenci/rekomenci x4-on (ago/procedo) 1h 112 [(x2 estas okazo, gxenerale punkta okazo); ankaux: repreni x4-on]; (kp. dicra, fanmo, sisti, fliba, pandi) dertu der de'u grundo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el grundo/tero el fonto x2 de konsisto x3 ah 100 [ankaux: x1 estas grunda/tera; x3: konsisto inkluzivanta x3-on]; (kp. kliti, terdi, loldi) derxi dre amaso x1 estas amaso/stako/monto de materialo x2 en loko x3 3m 15 (kp. cmana) desku des tremi x1 tremas/skuigxas/vibras/sxanceligxas pro forto x2; x2 skuas x1-on 1g 46 [ankaux: (esprimebla per desku aux slilu): tien kaj reen]; (kp. slilu, janbe) detri det dato x1 estas la dato [tago,{semajno},{monato},jaro] de okazo/stato x2, en loko x3, laux kalendaro x4 3e 29 (tempunuojn en x1 oni specifas kiel nombroj apartigitaj per pi'e); (kp. cmavo de'i, djedi, jeftu, masti, nanca, tcika) dicra dir interrompi x1 (okazo) interrompas/cxesigas/haltigas/[disrompas] x2-on (objekto/okazo/procedo) pro kvalito x3 4d 60 [ankaux: perturbi (unu senco)]; (kp. zunti, fanza, raktu, denpa) dikca dic elektro x1 estas elektro [elektra sxargo aux kurento] en/sur x2 de signo/kvanto x3 (def. negativa) 7g 4 [(x3, kvantigilon, oni povas esprimi kiel simpla polareco per la ciferoj por pozitiva kaj negativa ma'u kaj ni'u); (eksplicite) negativa (= dutydikca), pozitiva (= mardikca); kurento (= (sel)muvdikca; denove default negativa/elektrona kurento), sxargo (= klodikca, stadikca)]; (kp. lindi, xampo, flecu, maksi, tcana) diklo klo loka x1 estas loka al x2; x1 estas limigita al loko x2 ene de amplekso x3 5d 426 [indikas specifan lokon/valoron ene de amplekso; ekz. a batas b-on. Kiu estas la loko sur b, kiun a batas? Do x1 rilatas al specifa malvasta regiono/intervalo x2 en amplekso x3]; (kp. cmavo di'o, jibni, zvati, cpana, nenri, lamji, stuzi, tcila) dikni dik regula x1 estas regula/cikla/perioda en eco (ka)/ago x2 kun periodo/intervalo x3 9b 6 [ankaux: unuforma; resonanta (= dikslicai)]; (kp. slilu, rilti, xutla, manfo, boxna) dilcu kvociento x1 estas kvociento de 'x2/x3' [dividato x2 dividita per dividanto x3], kun restajxo x4 7e 3 (kp. frinu, fendi, katna, parbi, mekso) dilnu dil nubo x1 estas nubo/nubaro el materialo x2 en aero x3 super grundo/bazo x4 4h 28 (kp. carvi, tcima) dimna dim sorto x1 estas sorto/destino de x2; [fatalo, kondamno estas mabla-formoj] a 8 [destinita/kondamnita (= seldimna)]; (kp. dapma) dinju dij di'u konstruajxo x1 estas konstruajxo/edifico por celo x2 2k 153 (kp. ginka, zdani, zarci) dinko di'o najlo x1 estas najlo [pinta pelita/frikcia fiksilo] de tipo/grando x2 (ka), el materialo x3 ao 0 (x2 povas esti ankaux abstraktajxo ni); (kp. pijne, lasna) dirba dib kara x1 estas kara al x2; x1 estas emocie valorigita de x2 9d 18 [x1 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posydirba por neambigua semantiko)]; (kp. tcika, kargu, vamji, vajni, pleji, jadni, jemna) dirce di'e radii x1 radias/eligas x2-on sub kondicxoj x3 7j 14 (kp. gusni) dirgo dig guto x1 estas guto [malgranda, kohera formo] el materialo [likvajxo/vaporo] x2 en cxirkauxa materialo x3 4h 15 (kp. daplu, bidju) dizlo diz dzi malalta x1 estas malalta/malsupra/malsuprena en referenckadro x2 kompare kun bazo/norma alto x3 2d 91 [ankaux: pli malalta; x3 estas gxenerale iu difinita distanco super baznivelo, aux estas tiu baznivelo mem]; (kp. cnita, galtu, gapru, farna, loldi) djacu jac jau akvo x1 estas konsistas el/enhavas/estas kvanto/etendo de akvo; (adjektivo:) x1 estas akva 4h 106 [akvouza (= jaupli)]; (kp. lalxu, rirxe, xamsi, limna, litki, lumci, bumru, jinto) djedi dje dei tagnokto x1 dauxras x2 tagojn (default estas 1 tago) laux normo x3; (adjektivo:) x1 estas taga 3e 159 [hodiaux (= cabdei); morgaux (= bavlamdei); hieraux (= prulamdei)]; (kp. donri, detri, jeftu, masti, nanca, nicte, tcika) djica dji deziri x1 deziras/volas x2-on (okazo/stato) por celo x3 3l 500 [se deziro estas por objekto, cxi tio estas sumti-levado; uzu tu'a en x2 (aux uzu lujvo = po'edji)]; (kp. taske, xagji, mukti, nitcu, nelci, pacna, prami, rigni, trina, xebni, xlura) djine jin ringo x1 estas ringo/toruso/cirklo [formo] el materialo x2, ena diametro x3, ekstera diametro x4 9b 6 [ankaux: elipso, ovalo (= jincla); (uzita por preskauxcirkloj, kiel densa spiralo, ecx se ne fermita kurbo)]; [ankaux: band, belt, encircle (= jinsru)]; (kp. clupa, cukla, dasri, karli, sovda, sruri, konju) djuno jun ju'o scii x1 scias fakton x2 (du'u) pri temo x3 laux epistemologio x4 1h 375 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton; scipovi - implicante konon de metodo sed ne nepre kapabli praktiki (= tadjyju'o)] (kp. koni/familiara kun: se slabu, na'e cnino, na'e fange; cmavo du'o, cilre, certu, facki, jijnu, jimpe, senpi, smadi, kakne, birti, mipri, morji, saske, viska) do don doi vi pro-sumti: vi la alparolato(j); identigita(j) per vokativo 1d 0 donri dor do'i tago x1 estas tago/sunluma tempo de tago x2 en loko x3; (adjektivo:) x1 estas taga (nenokta) 3e 14 (kp. nicte, djedi, tcika) dotco dot do'o germana x1 montras germanan/gxermanan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 12 (kp. ropno) draci dramo x1 estas dramo/teatrajxo pri x2 [intrigo/temo] de auxtoro x3 por publiko x4 kun aktoroj x5 5g 19 [x2 ankaux povas esti konvencio] (kp. finti, cukta, lisri, cfika) drani dra gxusta x1 estas gxusta/korekta/perfekta en eco/aspekto x2 (ka) en situacio x3 laux normo x4 1h 91 (kp. srera, mapti) drata dat alia x1 estas alia ol/malsama al x2 laux normo x3; x1 estas io alia 2g 351 (kp. mintu, frica) drudi rud dru tegmento x1 estas tegmento/supro/plafono/covrilo de x2 2k 30 (kp. bitmu, stedu, galtu, gapru, loldi, marbi, gacri, mapku; drudi estas super io kaj sxirmas gxin de ajxoj super la drudi, mapku) du dub du'o esti identec-selbri; signo =; x1 idente egalas/estas x2, x3, ktp.; cxiu sumti nomas la saman ajxon 1 0 [Estas tre mallojxbaneca traduki la gxeneralan 'esti' per cxi tiu vorto]; (kp. mintu) dugri dug logaritmo x1 estas la logaritmo de x2 en bazo x3 ar 1 (kp. tenfa) dukse dus du'e tro x1 estas tro/eksceso da x2 laux normo x3 3m 178 [supersatigo (= maldu'e, tolpu'adu'e)]; (kp. bancu, banzu, ricfu, zmadu) dukti dut malo x1 estas malo de/kontrauxo al x2 en eco/laux skalo x3 (eco/si'o) 3j 20 (kp. ranxi, ragve, fatne) dunda dud du'a doni x1 [donanto] donas/donacas donacon/donitajxon x2 al ricevanto/profitanto x3 [sen pago/intersxangxo] 2b 217 [x3 ricevas x2-on de x1 (= terdu'a por reordigitaj lokoj); la lojxbana versio ne distingas aux implicas transigon de posedo aux dividon; x2 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posydu'a, posyseldu'a por neambigua semantiko)]; (kp. benji, muvdu, canja, pleji, vecnu, friti, sfasa, dapma, cnemu, prali) dunja duj frostigxi x1 frostigxas/gxeligxas/solidigxas je temperaturo x2 kaj premo x3 4h 27 (kp. febvi, lunsa, runme, sligu) dunku duk du'u angori x1 angoras/sentas cxagrenon/emocian premon pro x2 4d 25 (kp. fengu, surla) dunli dun du'i egali x1 estas egala al/kongrua kun/tiom kiel x2 en eco/dimensio/kvanto x3 6k 93 [sama en kvanto/kvalito (ne nepre en identeco); 'analogion' oni povas esprimi kiel la ekvivalenco de du similecoj (ka x1 simsa x2) kaj (ka x3 simsa x4)]; (kp. cmavo du'i, satci, frica, simsa, mintu) dunra dur vintro x1 estas vintro [malvarma sezono] de jaro x2 en loko x3 3e 18 (kp. citsi, crisa, critu, vensa) du'u dum abstraktilo de bridi abstraktilo de predikato/bridi: x1 estas predikato [bridi] esprimita en frazo x2 at 0 (kp. mintu, dunli) dzena dze praulo x1 estas praulo de x2 laux ligilo/grado x3; la generacio de x1 antauxas tiun de la gepatroj de x2 4b 12 (kp. patfu, rirni, tamne) dzipo zip zi'o antarktika x1 montras antarktikan kulturon/naciecon/geografion laux aspekto x2 ab 5 (kp. ketco, friko, sralo, terdi) facki fak fa'i ekscii x1 ekscias/malkovras/eltrovas fakton x2 (du'u) pri temo/objekto x3; x1 trovas (fi) x3-on (objekto) 4d 128 (kp. cirko, djuno, jijnu, smadi, sisku) fadni fad ordinara x1 [membro] estas ordinara/tipa/kutima en eco x2 (ka) inter membroj de x3 (aro) 6f 14 [ankaux: x2 estas normala/kutima/ordinara/tipa eco inter aro x3 (= selterfadni por reordigitaj lokoj); (formoj kun mabla:) banala, triviala, vulgara; (x3 estas kompleta aro)]; (kp. cafne, rirci, kampu, lakne, tcaci, cnano) fagri fag fajro x1 estas fajro/flamo en brulajxo x2 brulanta-en/reakcianta-kun oksidiganto x3 (default air/oxygen) a 52 (kp. jelca, sacki) falnu fan velo x1 estas velo por kapti pelantan materialon x2 cxe veturilo/motoro x3 ao 2 [akvorado (= jacfanxi'u)]; (kp. bloti) famti onklo x1 estas onkl(in)o de x2 laux rilato/ligilo x3; x1 estas rilata membro de la generacio de la gepatroj de x2 4b 2 (kp. bruna, mamta, mensi, patfu, rirni, tamne) fancu funkcio [matematika] x1 estas funkcio/pounua mapo de domajno x2 al rango x3 difinita de esprimo/regulo x4 7e 0 (kp. mekso, bridi) fange fremda x1 estas fremda/[alilanda]/[ekzota]/malbone konata al x2 en eco x3 (ka) 6f 57 (kp. cizra, jbena, ckini) fanmo fam fa'o fino x1 estas fino/finajxo de ajxo/procedo x2; [ne nepre implicas kompleteco] 2c 80 [x1 estas fina/lasta; x1 estas finajxo/finstacio de x2; x1 estas la fino/fina stato de finita procedo x2; x2 finigxas/cxesigxas/haltas je x1 (= selfa'o por reordigitaj lokoj)]; (kp. krasi, cfari, mulno, sisti, denpa, jipno, kojna, traji, krasi) fanri uzino x1 estas uzino/fabriko/muelejo produktanta x2-on el materialoj x3 8c 0 (kp. molki, gundi) fanta malebligi x1 malhelpas/malebligas/evitigas okazon x2 8g 10 (kp. pinfu, bandu, zunti, rinju, jimte, bapli, rivbi) fanva traduki x1 tradukas tekston/elparolajxon x2 en lingvo x3 el lingvo x4 kun traduka rezulto x5 1h 83 (kp. cusku, bangu) fanza faz gxeni x1 (okazo) gxenas/cxagrenas/agacas x2-on a 46 (kp. fengu, raktu, dicra, tunta, zunti, jicla) fapro fap pro kontrauxi x1 kontrauxas/oponas/opozicias/kontrauxstaras/ekvilibrigas/batalas kontrauxanton x2 (homo/forto ind./mass) pri x3 (abstraktajxo) a 17 [ankaux: rezisti]; (kp. bandu, bradi, darlu, damba, jivna, lanxe, rivbi, sarji, xarnu) farlu fal fa'u fali x1 falas al x2 el/de x3 en gravita puto/referenckadro x4 2b 141 [rimarku: io povas fali en turnado, pusxado, aux tajdo krom en gravito; (faligi = falcru, falri'a)] (kp. lafti, cpare, klama, sfubu) farna far fa'a direkto x1 estas la direkto de x2 (objekto/okazo) de/en referenckadro x3 5d 22 [x2 estas direkte al x1 de x3 (= selfa'a por reordigitaj lokoj)]; (kp. zunle, pritu, galtu, gapru, cnita, dizlo, berti, snanu, stuna, stici, purci, balvi, lidne) farvi fav evolui x1 evoluas al x2 el/de x3 tra etapoj x4 8f 16 (kp. pruce, banro, makcu, ciste, cupra, ferti) fasnu fau okazi x1 (okazo) okazas/estigxas; x1 estas incidento/okazajxo 3b 234 (kp. cmavo fau, krefu, lifri, fatci, rapli; gasnu, zukte, se specife agenta, banli) fatci fac fakto x1 (du'u) estas fakto/realo/vero/efektivajxo, absolute 3j 38 (kp. datni, jitfa, sucta, xanri, jetnu, fasnu, zasti, cfika, saske) fatne fat fa'e inversa x1 [sinsekvo] estas en inversa/mala/kontrauxa vico al x2 [sinsekvo]; x1 (objekto) estas inversigita/renversita de x2 (objekto) 3j 10 (kp. cmavo fa'e, dukti) fatri fai distribuigxi x1 estas distribuita/disdonita/disdividita/dispartigita/asignita/kundividita inter x2 kun partoj/porcioj x3; (x2/x3 fa'u) 8c 22 [ankaux: sxmirigxi, porciigxi; distribui (= fairgau, fairzu'e)]; (kp. cmavo fa'u, fendi, preja, katna, tcana) febvi feb boli x1 bolas/vaporigxas je temperaturo x2 kaj premo x3 a 9 (kp. dunja, lunsa, runme) femti fem 1E-15 femto- x1 estas milbilionono [1x10**-15] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto,xatsi,xecto,xexso,zepti, zetro) fendi fed dividi x1 (aganto) dividas/apartigas x2-on en partoj/sekcioj x3 per metodo/vando x4 9b 50 [ankaux: segmentoj]; (kp. sepli, bitmu, fatri, dilcu, katna, frinu) fengu feg fe'u kolera x1 estas kolera/furioza kontraux x2 pro x3 (ago/stato/eco) 3c 40 (kp. fanza, dunku) fenki fek freneza x1 (ago/okazo) estas freneza laux normo x2 4d 15 (kp. bebna, racli, xajmi) fenra fer fe'a fendo x1 estas fendo/ravino/abismo/[difekto] [formo] en x2 9b 106 (kp. kevna, cfila, jinto) fenso fen fe'o kudri x1 kudras/stebas/suturas materialojn x2 (ind./set) kunaj per ilo(j) x3, per filamento x4 a 4 (x2 se aro devas esti kompleta specifado); (kp. cilta, jivbu, jorne, nivji, pijne, lasna) fepni fep fei cendo x1 kostas/valoras x2 [kvanto] cendojn/kopekojn/grosxojn/monsubunuojn, en monsistemo x3 5e 36 [ankaux: pfenigo, centimo, centavo, soldo, ktp.; x1 gxenerale estas prezo/kosto/valoro]; (pliajn subunuajn lokojn oni povas aldoni kiel x4, x5, x6, ...); (kp. sicni, jdini, jdima, vecnu, rupnu, dekpu, gutci, minli, merli, bunda, kramu) fepri pulmo x1 estas pulmo [korpoparto] de x2; [metafore: spira aparato/blovilo] aa 0 (kp. pambe, vasxu) ferti fre fekunda x1 estas fekunda/produkta/fruktodona/favora al subteno de kresko/evoluo de x2 a 15 [(potenciala aux efektiva fekundeco)]; (kp. vanbi, sidju, rorci, farvi, banro, cange) festi fes rubo x1 estas rubo/forjxetajxo de x2 (okazo/ago) a 20 [forjxeti (= fesygau, fesyzu'e)]; (kp. xaksu, kalci, pinca) fetsi fet fe'i ino x1 estas ino/femelo de speco x2 montranta inajn trajtojn x3 (ka); x1 estas ineca 4b 13 (kp. nakni) figre fig figo x1 estas figo [frukto/arbo] de speco/raso x2 aj 0 (kp. grute) filso fis palestina x1 montras palestinan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. jordo, xebro) finpe fip fi'e fisxo x1 estas fisxo de speco x2 [metafora etendo al sxarkoj, nefisxaj akvaj vertebruloj] 5b 46 (kp. danlu) finti fin fi'i verki x1 verkas/elpensas/inventas/kreas/komponas/auxtoras x2-on por funkcio/celo x3 el ekzistantaj elementoj/ideoj x4 8b 120 [x1 estas kreema/inventema]; (kp. cmavo fi'e, ciska, pemci, zbasu, larcu, specifa verko de auxtoro, prosa, skina) flalu fla legxo x1 estas legxo preciziganta x2-on (stato/okazo) por komunumo x3 sub kondicxoj x4 fare de legxdonanto(j) x5 8d 5 [x2 estas lauxlegxa (= selfla por reordigitaj lokoj)]; (kp. javni, ritli, zekri, pulji, tinbe) flani fluto x1 estas fluto/sxalmo/fifro/hobojo [fluteca/ancxa muzikinstrumento] ak 1 (kp. zgike) flecu fle fluo x1 estas fluo/kurento/rivero de/en x2 fluanta en direkto al x3 el direkto/fonto x4 a 85 [x2 versxigxas al x3 el x4; x2 estas fluido [gaso aux likvajxo] (= selfle por reordigitaj lokoj)]; (kp. rirxe, senta kie direkteco ne estas implicita, rinci, xampo, dikca, sakci, gapci, litki,ciblu) fliba fli malsukcesi x1 malsukcesas je x2 (stato/okazo) 8g 4 [perpleksa (= pesfli, jmifli, dafspufli, menfli); ankaux x2 cxesigxas/ne kompletigxas/ne povas kontinui pro malsukceso de x1]; (kp. cfila, snada, srera, troci, sisti, ranji, denpa, bebna, zunti) flira fir vizagxo x1 estas (la) vizagxo [kapo/korpoparto] de x2; (adjektivo:) x1 estas vizagxa 1c 45 (kp. sefta, stedu, crane, mebri) fo'a fo'a gxi-6 pro-sumti: li/sxi/gxi/ili #6 (difinita per goi) at 0 fo'e fo'e gxi-7 pro-sumti: li/sxi/gxi/ili #7 (difinita per goi) at 0 fo'i fo'i gxi-8 pro-sumti: li/sxi/gxi/ili #8 (difinita per goi) at 0 foldi flo foi kampo x1 estas kampo [formo] el materialo x2; x1 estas largxa unufora etendo de x2 9b 24 [ankaux: arbaro (= ricfoi), razenejo/herbobedo (= sasfoi), densejo (= spafoi, cicyspafoi)]; (kp. purdi, cange) fonmo fom fo'o sxauxmo x1 estas kvanto da sxauxmo/sapakvo el materialo x2, kun bobeloj/vezikoj el materialo x3 a 1 (kp. zbabu) fonxa fon telefono x1 estas telefona transsendilo/modemo ligita al sistemo/retajxo x2 2n 40 (kp. tcana) forca fro forko x1 estas forko/forkeca ilo por celo x2 kun dentoj x3 sur bazo/subteno x4 5c 16 (kp. dakfu, smuci, komcu, tutci) fraso fas franca x1 montras francan/gauxlan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 19 (kp. ropno) frati fra reagi x1 reagas/respondas per ago x2 al stimulo x3 sub kondicxoj x4; x1 estas responda 2b 21 [x3 stimulas/incitas/spronas x1-on fari x2-on, x3 stimulas reagon x2 en x1 (= terfra por reordigitaj lokoj); klopodi stimuli, piki (= terfratoi, tunterfratoi)]; (kp. preti, danfu, spuda, cpedu, tarti) fraxu fax pardoni x1 pardonas al x2 okazon/staton/agon x3 4d 25 (kp. dunda, curmi, zungi) frica fic diferenci x1 diferencas/kontrastas/malsamas al x2 en eco/dimensio/kvanto x3 2g 46 (kp. ranxi, drata, dunli, simsa, vrici) friko fi'o afrika x1 montras afrikan kulturon/naciecon/geografion laux aspekto x2 ab 3 (kp. ropno, xazdo) frili fil facila x1 (ago) estas facila/simpla por x2 (aganto) sub kondicxoj x3; x2 faras x1-on facile 1i 63 (kp. nandu, sampu, zifre) frinu frakcio x1 estas frakcio, kun numeratoro x2, denominatoro x3 (x2/x3) 7e 1 (kp. parbi, dilcu, mekso, fendi) friti fit oferi x1 oferas/disponigas/proponas x2-on [ofero] al x3 kun kondicxoj x4 8d 12 [(x4 povas esti nu canja, nu pleji, ktp.; senkondicxa ofero havas la 'kondicxo' de akceptado); x2 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posfriti, posyselfriti por neambigua semantiko)]; (kp. canja, dunda, rinsa, vecnu, jdima, cnemu, pleji, vitke) frumu fru grimaci x1 grimacas/brovsulkigas/kolermienas (vizagxa esprimo) 4d 5 [x1 grimacas al/reage al x2 (= frufra)]; (kp. cmila, cisma) fukpi fuk fu'i kopio x1 estas kopio/duplikato/klono de x2 en formo/medio x3 farita per metodo x4 (okazo) 8b 7 (kp. krefu, rapli, gidva); [pruntvorto (=fu'ivla)] fulta ful flu flosi x1 (pasivo) flosas sur/en fluido (gaso/likvajxo) x2; x1 estas flotema 7f 7 (kp. limna, bloti, sakli) funca fun fu'a sxanco x1 (okazo/eco) estas difinita de la sxanco/fortuno de x2; (notu: mabla/zabna ne implicita) 4d 17 (kp. cunso, mabla, zabna) fusra fur putri x1 putras/kadukigxas/velkas/malkomponigxas/fermentas kun aganto x2; x1 estas putra/kaduka/fermentinta a 1 (kp. birje, vanju, vifne) fuzme fuz fu'e respondeca x1 estas respondeca pri x2 (ago/rezulta stato) antaux jugxisto/auxtoritato x3 8c 55 (kp. bilga) gacri gai kovrilo x1 estas kovrilo/[supro] por kovri/kasxi/sxirmi/sxtopi x2-on 9f 83 (kp. pilka, gapru, marbi, drudi, ve botpi, bitmu, calku) gadri gad artikolo x1 estas artikolo/priskribilo etikedanta priskribon x2 (teksto) en lingvo x3 kun semantiko x4 2a 11 [x2 estas la substantivajxo/sumti sen la artikolo/priskribilo; priskribo ((x1 kun x2) = gadysu'i); rimarku: 'determinilo' farigxis la akceptita gxenerala lingvika termino, anstatauxante 'artikolo'; tamen, 'determinilo' inkluzivas cxiujn vortojn kiuj povas enkonduki substantivajxon/sumti, cxu priskribo aux ne, kiel pronomaj posesivoj kiel lemi, kvantigiloj (precipe cxe nedifinajxoj) kiel ci kaj su'o, kaj demonstrativoj kiel ti, ta, kaj tu; la termino 'priskribilo' en lojxbano, estas limigita al vortoj kiuj enkondukas priskribojn (ekskludante nedifinajxojn), kiel tiuj de selma'o LA kaj LE, iliaj kutimaj kunmetajxoj kiel lemi, kaj eble lenu]; 'artikolo' tipe aludas nur al unuopan vorton; lojxbano alprenas la pli vastan sencon] (kp. valsi, cmavo) galfi gaf ga'i modifi x1 (okazo) modifas/sxangxas/variigas/transformas x2-on en x3 2c 97 [kauxza, rezulta sxangxo; agenta modifo (= gafygau, gafyzu'e)]; (kp. stika por nerezulta sxangxo, binxo por ne nepre kauxza sxangxigxo, cenba por nerezulta sxangxigxo; zasni) galtu gal ga'u alta x1 estas alta/supra/suprena en referenckadro x2 kompare kun bazo/norma alto x3 2d 123 [x3 estas gxenerale iu difinita distanco super baznivelo, aux estas tiu baznivelo mem]; (kp. gapru, dizlo, cnita, drudi, farna) galxe gorgxo x1 estas (la) gorgxo/ezofago [korpoparto] de x2; [metafore: mallargxa aperturo de profunda truo] aa 6 (kp. cnebo, kevna, tunlo) ganlo ga'o fermita x1 (pordo/pasejo/koridoro/trairejo/enirejo) estas fermita, malebliganta pason/aliron al x2 fare de x3 1e 28 [kiel enirejo, sed ankaux eble kiel duonpenetrebla membrano]; (kp. kalri, pagre, canko, vorme, zunti) ganra gan largxa x1 estas largxa laux dimensio x2 [2a plej signifa dimensio] laux normo x3 6f 76 (kp. clani, jarki, rotsu, condi, barda, gutci, minli) ganse gas ga'e sensi x1 [observanto] sensas/rimarkas stimulan econ x2 (ka) per rimedoj x3 sub kondicxoj x4 4d 70 [x1 estas sensema al x2; ankaux sentas, rimarkas, perceptas, distingas, diferencigas, rekonas (sed implicas nur reagon sen necese ia ajn signifa mensa pritrakto); rimarku ke la emfazo estas sur eco kiu stimulas x1-on kaj estas detektata (sanji estas pasiva pri la sensado, kaj ne estas limigita al sensa enigo, krom supozanta ian distingon/rekonon, dum gxin ne koncernas la rimedoj de detekto); x3 senso/sensa kanalo]; (kp. pencu, sanji, viska, sumne, tirna, zgana, canci, simlu) ganti testiko x1 estas testiko/ovujo/skroto/stameno/pistilo [korpoparto] de x2, sekso x3 aa 2 [ovo/spermo/poleno/gameto produktanta/naskanta organo]; (kp. plibu, sovda, pinji, gutra, mabla) ganxo gax anuso x1 estas (la) anuso [korpoparto] de x2; [metafore: elirejo, elirejo de forjxetajxoj] aa 4 (kp. zargu, kalci, mabla, rinci) ganzu gaz organizi x1 organizas x2-on [relativa hhaoso] en x3 [ordigita/organizita rezulto] per sistemo/principo(j) x4 8c 16 [x3 estas ankaux sistemo; x4 povus esti nur funkcio kiu diktas la organizan strukturon de x3]; (kp. ciste, morna, stura, bilni, cabra) gapci gac gaso x1 estas gaso/fumo/vaporo de materialo/konsisto enhavanta x2-on, sub kondicxoj x3 6b 7 [x3 inkluzivas temperaturon kaj premon]; (kp. pambe, vacri, litki, sligu, danmo, bumru, cidro, flecu) gapru gap super x1 estas rekte/vertikale super/supre de x2 in gravito/referenckadro x3 2d 202 (kp. tsani, galtu, cnita, drudi, gacri, dizlo, farna) garna gar stango x1 estas stango/relo/barilo/trabo/masto [ilo] subtenanta/detenanta x2-on, el materialo x3 9b 0 (kp. kamju, grana, tutci) gasnu gau fari x1 [homo/aganto] estas aganta kauzo de okazo x2; x1 faras/okazigas/ekektivigas x2-on 2e 142 (kp. cmavo gau, gunka, zukte, rinka, fasnu por neagentaj okazoj, jibri, kakne, pilno) gasta gat sxtalo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el sxtalo de konsisto enhavanta x2-on 6b 19 (kp. jinme, molki, tirse) genja gej radiko x1 estas radiko [korpoparto] de planto/speco x2; [metafore: senmova, subtena, nutranta] aj 2 (kp. jamfu, jicmu, patlu, samcu, spati, krasi) gento get ge'o argentina x1 montras argentinan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 4 (kp. xispo, ketco, spano) genxu gex hoko x1 estas hoko [formo] el materialo x2 ao 0 (kp. kruvi, korcu) gerku ger ge'u hundo x1 estas hundo de speco/raso x2 ai 175 (kp. lorxu, labno, mlatu) gerna gen ge'a gramatiko x1 estas gramatiko/regularo/difina formo de lingvo x2 por strukturo/teksto x3 1h 91 (kp. bangu, stura, cmavo, jufra) gidva gid gi'a gvidi x1 (homo/objekto/okazo) gvidas/kondukas/direktas x2-on (activaj partoprenantoj) je x3 (okazo) 5d 17 [gvidanto konsilas/sugestas/donas sekvotan ekzemplon, sed ne nepre regas/direktas efektivan agon; okazo povas servi kiel gvido per prezento de emulota modelo/ekzemplo]; (kp. jitro, ralju, sazri, te bende, jatna, fukpi, morna) gigdo gig gi'o 1E9 giga- x1 estas miliardo [1x10**9] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) ginka gik tendaro x1 estas tendaro/tendejo/provizora logxejo de x2 en loko x3 ap 0 (kp. dinju, xabju, zdani) girzu gir gri grupo x1 estas grupo/amaso/teamo elmontrante komunan econ (ka) x2 el aro x3 kunigitaj per rilatoj x4 7c 94 [ankaux: kolekto, teamo, konsisto el; membroj x3 (specifado de la kompleta membraro) konsistigas grupon x1; amaso (= kangri)]; (kp. bende, ciste, cmima, gunma, panra, cabra, cecmu, kansa, klesi, lanzu,liste, vrici) gismu gim gi'u radikvorto x1 estas (lojxbana) radikvorto esprimanta rilaton x2 inter argumentaj roloj x3, kun afikso(j) x4 1b 554 [gismu-listo, se fizika objekto (= (loi) gimste); rilata al la mensa konstruajxo (ekz. proponi aldoni novan gismu al la gismu-listo = gimpoi, gimselcmi, gimselste)]; (kp. cmavo, cmene, lujvo, smuni, sumti, tanru, valsi) glare gla varma x1 estas varma laux normo x2 2g 0 [varma (= mligla), febra (= bi'agla)]; (kp. lenku) gleki gek gei gaja x1 estas gaja/felicxa/gxoja pri x2 (okazo/stato) 3c 170 [malfelicxo (= kamnalgei)]; (kp. badri, cinmo) gletu let gle koiti x1 koitas/kopulacias/fikas/sekskunigxas kun x2 as 33 [x1 kaj x2 estas simetriaj; subigi (= cpanygle)]; (kp. cinse, pinji, plibu, vibna, vlagi, mabla, speni) glico gic gli angla x1 estas angla/apartenas al anglalingva kulturo laux aspekto x2 1b 35 [gxenerale supozu la plej vastan sencon de 'angla'; povas temi pri 'angla', rilata al la lando/popolo/kulturo de Anglio (normale bezonanta limigon = gligu'e, aux simpla redundanco = gligli-); britangla, la normolingvo de Britio (= gliglibau)]; (kp. brito kiu rilatas al la tuta Britio aux al la brita imperio, merko, sralo, kadno, skoto) gluta glu ganto x1 estas ganto [vesto por mano kaj malsupra brako] el materialo x2 ao 0 [duonganto/miteno (= degycauglu)]; (kp. taxfu) gocti goc 1E-24 jokto- x1 estas kvarilionono [1x10**-24] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto,xatsi,xecto,xexso,zepti, zetro) gotro got 1E24 jota- x1 estas kvariliono [1x10**24] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti,terto,xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) gradu rau grado x1 [grando] estas grado/unuo en skalo/referenca normo x2 (si'o) mezuranta econ x3 7e 0 (kp. ckilu, kantu, kelvo, merli, ranti, selci) grake gra gramo x1 estas x2 gramoj [metra unuo] en maso (default estas 1) laux normo x3 af 1 (kp. junta, kilto, bunda, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, litce, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) grana ga'a vergo x1 estas vergo/trabo/sxtipo/masto/fosto/paliso/bastono/kano [formo] el materialo x2 9b 37 (kp. garna) grasu ras graso x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el graso/oleo el fonto x2 6b 10 (kp. ctile, matne, plana) greku rek kadro x1 estas kadro/strukturo/skeleto/konturo subtenanta/determinanta la formon de x2 a 0 (kp. korbi, stura, tsina, bongu) grusi rus griza x1 estas griza [koloradjektivo] 1a 48 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi) grute rut frukto x1 estas frukto [korpoparto] de speco x2 6c 19 (kp. badna, dembi, figre, guzme, narge, perli, pilka, plise, spati, stagi, tamca, tsiju, tarbi, panzi, rorci, te pruce, jbari, nimre) gubni gub publika x1 estas publika/nekasxita/malferma/kune havebla/uzebla/posedata de cxiuj inter komunumo x2 (kolektivajxo) 8c 7 (kp. sivni) gugde gug gu'e lando x1 estas la lando de popolo x2 kun lando/teritorio x3; (rilato popolo/teritorio) ab 81 [ankaux: suvereneco, hejma (kontraste al fremda), nacio (nerilata al etoso)]; (kp. turni, natmi, jecta, tumla, tutra, lanci) gundi gud industrio x1 estas industrio/industria/sistema fabrikado produktanta x2-on per procedo/rimedoj x3 8c 0 (kp. cupra, fanri, rutni, zbasu) gunka gun gu'a labori x1 [homo] laboras je x2 [ago] kun celo x3 8c 174 [ankaux: x1 estas laboristo]; (kp. sazri, gasnu, se jibri; zukte - kiu ne nepre estas laboro; fizika termino 'laboro' = ni muvyselbai, briju, jibri, lazni, selfu) gunma gum kune x1 estas kolektivo/teamo/amaso/sumo/tuto, kune konsistanta el eroj x2 5a 25 [priskribo en x1 indikas la kolektiva(j)n eco(j)n elmontratajn de la kolektivajxo; kolektivajxoj povas elmontri ecojn ne trovitajn en la individuaj ar-membroj, kiuj mem ne nepre estas signifaj al la kolektiva eco implicita en cxi tiu bridi]; (kp. bende, girzu, pagbu, cmavo loi, lei, lai, ciste, cmima, kansa, tinci) gunro gur gu'o ruligxi x1 ruligxas sur/kontraux surfaco x2 turnigxante cxirkaux akso x3; x1 estas rado/rulumajxo as 10 (kp. bolci, carna, jendu, slanu) gunse ansero x1 estas ansero de speco/raso x2 ai 5 (kp. cipni) gunta gut ataki x1 (homo/kolektivajxo) atakas/invadas/agresas kontraux viktimo x2 kun celo x3 8g 21 (kp. bradi, damba, darxi, jamna, jenca, jursa) gurni gru greno x1 estas greno/cerealo el planto/speco x2 aj 71 (kp. bavmi, cunmi, mavji, maxri, molki, mraji, rismi, sobde, spati, zumri, nanba, sorgu) guska guk skrapi x1 (klingo/skrapilo/erozianto) skrapas/erozias x2-on el x3 as 1 [skrapa (= mosyguska)]; (kp. balre, sraku, batci, canpa, mosra) gusni gus gu'i lumo x1 [energio] estas lumo/lumigo lumiganta x2-on el lumfonto x3 4d 151 [x3 lumigas x2-on per lumo/lumigo x1; x2 estas lumigata de lumo/lumigo x1 el fonto x3 (= selgu'i por reordigitaj lokoj); lumo/lampo (= tergu'i)](kp. dirce, manku, solri, carmi, ctino, kantu) gusta restoracio x1 estas restoracio/kafejo/mangxejo servanta tipon de mangxajxo x2 por klientaro x3 5c 45 (kp. barja, citka, kukte, sanmi, xotli) gutci guc kubuto x1 estas x2 (default 1) mallongaj lokaj unuoj de distanco [ne-metra], normo x3, x4 subunuoj al 0 [futo (= jmagutci); jardo (= cibjmagutci), pasxo (= tapygutci), colo (= degygutci), kubito (= birgutci)]; (pliajn subunuajn lokojn oni povas aldoni kiel x5, x6, ...); (kp. mitre, clani, ganra, condi, rotsu, rupnu, fepni, dekpu, minli, merli, bunda, kramu) gutra utero x1 estas (la) utero [korpoparto] de x2; [metafore: nutranta, protektanta, naskanta] aa 2 (kp. jbena, rorci, sovda, tarbi, ganti, mabla) guzme guz zme melono x1 estas melono/melopepo [frukto/planto] de speco/raso x2 aj 0 (kp. grute) ja jav aux (tanru) logika kunigilo: tanru-intermeza 'aux' 7a 0 jabre bremsi x1 bremsas/malrapidigas movon/agon x2 per rimedo/mekanismo/principo x3 as 0 (kp. mosra) jadni jad ja'i ornami x1 (objekto) ornamas/dekoracias x2-on; x1 estas ornamajxo/decoracio/galanterio de x2 3f 64 [ornamita/dekoraciita (= selja'i)]; (kp. jemna, dirba, batke) jakne rakedo x1 estas rakedo [veturilo] pelita de eljxetajxo x2 kaj portanta kargon x3 ao 1 (kp. cecla, danti, spoja) jalge jag ja'e rezulti x1 (ago/okazo/stato) rezultas/sekvas el x2 (okazo/stato/procedo) 6a 56 [ankaux: x2 kauxzas/okazigas x1-on (= selja'e por reordigitaj lokoj); rezulto de operacio (mekyja'e, pi'irja'e, sujyja'e)]; (kp. se mukti, te zukte, se rinka, se krinu, se nibli, mulno, sumji, pilji, mekso, cmavoja'e, ciksi) jalna amelo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el amelo el fonto x2 de konsisto enhavanta x3 ah 1 (kp. patlu, samcu) jalra blato x1 estas blato/[ortoptero/termito] de klaso/speco/raso x2 ai 13 [ankaux: akrido (= pipyjalra); grilo (= sanjalra); lokusto/termito (= mantyjalra aux mudyctijalra)]; (dum blatoj mem konsistigas ordon, ili estas parto de la ortopteroj, kiuj inkluzivas akridojn, grilojn, ktp.; termitoj estas proksimaj ne-ortopteroj, pli similaj al blatoj ol al ekz. formikoj); (kp. cinki, civla, manti) jamfu jaf jma piedo x1 estas piedo [korpoparto] de x2; [metafore: plej malalta parto] (adjektivo:) x1 estas pieda 1c 47 (kp. jicmu, genja, zbepi, tuple, jubme, xance, tamji) jamna jam militi x1 (homo/kolektivajxo) militas kontraux x2 pro teritorio/afero x3; x1 faras militon kontraux x2 8g 17 (kp. bradi, gunta, panpi, damba, darlu) janbe jab sonorilo x1 estas sonorilo/[tonforko] [agordita perkutinstrumento] eliganta sonon/tonon x2 ao 0 [ankaux: x1 sonoras; resonas (unu senco, = jabdesku)]; (kp. zgike, tonga, desku, slilu) janco jan sxultro x1 estas sxultro/kokso/artiko [korpoparto] kuniganta membron/ekstremajxon x2-on al korpo x3 aa 22 (kp. birka) janli jal kolizii x1 kolizias/karambolas/frapigxas/batas kontraux x2 4c 19 (simjanli por kolizio inter du movigxantaj objektoj); (kp. darxi) jansu jas diplomato x1 estas diplomato/konsulo reprezentanta sxtaton/civiton x2 cxe traktado x3 por funkcio/celo x4 a 0 [(por) x3 sxtato/civito, (uzu je tu'a); ankaux ambasadoro (= raljansu, trujansu)]; (kp. jecta, krati) janta jat konto x1 estas konto/kalkulo/fakturo por varoj/servoj x2, sxargxita al x3 fare de x4 5g 4 (kp. jdima, vamji, vecnu, canja, jerna, dejni, jbera) jarbu antauxurbo x1 estas antauxurbo de urbo/metropolo x2 a 9 (kp. nurma, se tcadu, ve tcadu) jarco ja'o montri x1 (aganto) montras/elmontras/[malkasxas]/demonstras x2-on (eco) al publiko x3 8c 85 [malkasxi (= tolmipygau, mipyja'o, sivja'o); ankaux: x1 montras ke x2, x1 paradigas/elstarigas/kontrastigas x2-on; montradon de objekto oni gxenerale esprimas per tu'a x2, cxar la ecoj de la montrita objekto (krom gxia cxeesto) destinitaj por observado malofte estas specifitaj (simpla cxeesto povus esti esprimata per leka [objekto] cu zvati)]; (kp. tigni, cipra, zgana, jvinu, lanli, mipri, simlu) jarki jak mallargxa x1 estas mallargxa/malvasta laux dimensio x2 [2-a plej signifa dimensio] laux normo x3 6f 37 (kp. caxno, cinla, tordu, tagji, cinla, cmalu) jaspu jap pasporto x1 estas pasporto liverita al x2 (homo) fare de auxtoritato x3 rajtiganta x4-on (ago) ao 2 (kp. pikta, catni, curmi) jatna ja'a kapitano x1 estas kapitano/komandanto/estro/cxefo/mastro de veturilo/regno x2 a 1 (kp. jitro, lidne, te bende, minde, ralju, gidva, bloti) javni jva regulo x1 estas regulo preskribanta/difinanta/postulanta x2-on (okazo/stato) en sistemo/kumunumo x3 7e 11 [regularo, preskribo (ankaux x2), principo, postulo (kondicxoj kutime estas en x2); x1 estas reguliga; x2, x3 estas reguligitaj]; (kp. flalu, ritli, cmavo ja'i, marde, tcaci, tinbe, zekri) jbama bam bombo x1 estas bombo/eksplodajxo kun eksploda materialo/principo x2 ao 0 (kp. cecla, spoja) jbari jba bero x1 estas bero (frukto/planto) de planto/speco x2 5b 12 (kp. grute, tsiju, narge, grute) jbena jbe naskigxi x1 estas naskita de x2 je dato x3 [naskotago] kaj loko x4 [naskoloko]; x1 estas indigxena de (fo) x4 4b 77 [x2 naskas x1-on]; (kp. fange, gutra, rorci, mamta, salci, citsi) jbera jer prunti x1 (aganto) prunteprenas/provizore prenas/alprenas x2-on (objekto) el fonto x3 por intervalo x4 3m 6 [krediti (= jernu'e); alpreni econ aux kvaliton kiel faras kameleono (= zaskai, zasysmitra, zasysmitai)]; (kp. dejni, janta, zivle) jbini bin bi'i inter x1 estas inter aro da punktoj/limoj x2 (aro)/meze de kolektivajxo x2 en eco x3 (ka) 2d 28 [x2 (kompleta aro, gxenerale ordigita) difinas la limojn/amplekson por x1]; (kp. se vasru, nenri, zvati, cpana, snuji, senta, bitmu, jimte, kuspe, jibni, lamji, sruri, vanbi, midju, cmima, setca) jdari jar firma x1 estas firma/malmola/rezista/necedema al forto x2 sub kondicxoj x3 6f 55 (kp. nandu, ralci, randa, ranti, tinsa, sligu, stodi) jdice jdi decidi x1 (homo) decidas x2-on (du'u) pri afero x3 (okazo/stato) 2f 83 (kp. pajni, cuxna, kanji, manri) jdika malpliigxi x1 (spertanto) malpliigxas/malvastigxas/malgrandigxas/reduktigxas laux eco/kvanto x2 en kvanto x3 a 5 (kp. zenba, mleca, vimcu) jdima di'a prezo x1 [kvanto] estas la prezo de x2 por acxetanto/konsumanto x3 fiksita de vendisto x4 8d 15 [x2 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posydi'a, posyseldi'a por neambigua semantiko); prezo estas decidita/fiksita de la vendanto, kaj estas proksimume simila al ofero (friti), kio estas tio, kion la acxetanto povas decidi; (rimarku ke prezo ne samas al kosto/elspezo, kio estas la efektiva kvanto intersxangxita en transago; cxi tiu lasta estas vecnu aux canja; neniu el la du samas al valoro aux vamji)]; (kp. canja, friti, janta, jdini, kargu, pleji, dapma, vamji por 'valoro', ve vecnu por 'kosto', canja, fepni, jerna, jinga, pleji, prali, rupnu, sfasa, vamji) jdini din di'i mono x1 estas mono liverita de x2; (adjektivo:) x1 estas financa/mona/pecuniary/fiska 5e 44 [papermono (= pledi'i)]; (kp. fepni, jdima, rupnu, sicni, canja, rupnu) jduli dul jdu gelatenajxo x1 estas kvanto da gelatenajxo/duonsolidajxo [tekseco] de materialo/konsisto enhavanta x2-on ah 1 (kp. litki, sligu) je jev jve kaj (tanru) logika kunigilo: tanru-intermeza 'kaj' 7a 0 jecta jec je'a sxtato x1 estas sxtato/civito reganta teritorion/regnon x2; [rilato registaro/teritorio] ab 10 [(adjektivo:) x1 estas civila/politika]; (kp. gugde, tutra, turni, natmi, jansu, lanci, cecmu) jeftu jef semajno x1 dauxras x2 semajnojn (default estas 1 semajno) laux normo x3 3e 33 [pri x3, semajno povas konsistigi el pli aux malpli ol sep tagoj, klasike gxi rilatas al la tempodauxro inter iroj al la vendplaco; cxi tiu semajno (= cabjeftu); venonta semajno (= bavlamjeftu); pasinta semajno (= prulamjeftu)]; (kp. detri, djedi, masti, nanca) jegvo jeg je'o jehovisma x1 apartenas al la komuna juda-kristiana-mahometana kulturo/religio/nacieco laux aspekto x2 ac 24 [ankaux: muzla]; (kp. lijda, muslo, dadjo, xriso) jei jez abstraktilo de vereco-valoro abstraktilo de vereco-valoro: x1 estas vereco-valoro de [bridi] laux metafiziko x2 7a 0 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton] jelca jel bruli x1 brulas/[ekbrulas/estas flamigebla] je temperaturo x2 en atmosfero x3 a 9 [default x2/x3 ordinara temperaturo en aero; ekbruli (= jelcfa), flamebla (kutime = jelka'e aux jelfrili)]; (kp. fagri, kijno, sigja, livla, sacki) jemna jme gemo x1 estas gemo/polurita sxtono/perlo de tipo x2 el gemsxtono/materialo/fonto x3 6c 30 [ankaux: jxuvelo (= jmeja'i); gemsxtono (= x2, x3, aux jmero'i, jmekunra); perlo (= selcakyjme - gemo trovita ene de sxelo, tercakyjme - gemo farita el sxelmaterialo, boijme - iu ajn pilkoforma gemo), perlamoto (=cakyjme)]; (kp. kunra, rokci, jadni, dirba, kargu, krili, pulji) jenca jen sxoki x1 (okazo) sxokas/paralizas/sensentigas/senkonsciigas x2-on 4c 20 (kp. darxi, gunta, spaji) jendu jed akso x1 estas akso/spindelo [ilo] cxirkaux kiu turnigxas x2, el materialo/ecoj x3 ao 1 (kp. se carna, gunro, tutci) jenmi jem jei armeo x1 (kolektivajxo) estas armeo servanta grupon/komunumon x2 (kolektivajxo) en funkcio x3 (ago) a 13 (kp. bilni, sonci, xarci) jerna perlabori x1 (aganto/homo) gajnas/perlaboras/[meritas] salajron/pagon x2 pro laboro/servo x3 (ago) 8c 8 [ankaux: x2 gajnajxo, rekompenco (= zanseljerna aux nemjerna), puno (= sfaseljerna, malseljerna); x3 konduto; ofico (= terjerna); x2 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posyjerna, posyseljerna por neambigua semantiko)]; (kp. jibri, pleji, vecnu, cnemu, canja, jdima, jinga, prali, sfasa, janta, kargu, vamji) jersi je'i postkuri x1 postkuras/persekutas/(fizike) sekvas x2-on; volo ne implicita por x1 aux x2 as 24 (kp. kavbu, rivbi, kalte, lidne) jerxo jex algxeria x1 montras algxerian kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. friko, xrabo, muslo, fraso) jesni jes nadlo x1 estas nadlo/kudrilo/montrilo/pinglo [pintoformo, ne ilo] el materialo x2 ao 2 (kp. konju, pijne, jipno, kinli) jetce je'e sxprucajxo x1 estas sxprucajxo/jxetajxo [elpelita fluo] el materialo x2 elfluanta el x3 a 3 (kp. sputu, vamtu) jetnu jet je'u vera x1 (du'u) estas vera laux normo/epistemologio/metafiziko x2 3j 59 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton]; (kp. stace, jitfa, fatci, birti, cfika) jgalu ja'u ungo x1 estas ungo/ungego [korpoparto] de x2; [metafore: pinta, penetra, fizika armilo] aa 2 (kp. denci, jirna, batci) jganu jga angulo [dudimensia] x1 estas angulo [2-dimensia formo] de vertico x2 subtenata de latero [segmento] x3 7e 1 (segmenton x3 oni povas difini per intervalo)]; (kp. kojna, linji, konju, mokca) jgari jai teni x1 tenas/ekprenas/[cxirkauxpremas] x2-on per x3 (parto de x1) je loko x4 (parto de x2) 5g 60 [cxirkauxbraki (= birjai, pamjai); cxirkauxpremi (= xadjai); manpremi (= xanjai, jikyxanjai), tenilo/anso (= veljai, veljaitci)]; (kp. ralte, pencu, darxi, batke, rinju) jgena jge nodo x1 estas nodo inter x2 (objekto/jo'u-objektoj) a 0 [nodi (jgegau, jgezu'e, jgeri'a, jgela'a), nodo: kunliga interplektajxo inter du aux pli sxnuroj (= jgeterjo'e)]; (kp. pluja, julne, lasna, skori) jgina gin geno x1 estas geno de estajxo [aux loko en estajxo] x2 determinanta trajton/procedon x3 a 1 [ankaux: kromosomo = (gincilta, ginpoi)]; (kp. cerda) jgira jgi fieri x1 (homo) fieras pri x2 (abstraktajxo) 9d 4 [emocia kombino de kontentigxo kaj respekto/estimo je eco aux ago de homo/estajxo kiu havas specifan ligon kun la emociigxanto; memfieri (= se'ijgi, tolcumla); uzu je tu'a en x2 por fiero pri nespecifaj ecoj de iu]; (kp. cinmo, cumla, sevzi, sinma, snada) jgita git gitaro x1 estas gitaro/violono/violoncxelo/harpo [korda muzikinstrumento] kun plektro/arcxo x2 ak 1 [ankaux: mandolino, liuto]; (kp. zgike) jibni jbi proksima x1 estas proksime/apude de x2 laux eco/kvanto x3 (ka/ni) 2d 95 (kp. darno, nenri, vanbi, jbini, lamji, zvati, cpana, bartu, diklo, stuzi) jibri jib ofico x1 estas ofico/profesio/okupo (tipo de laboro regule farita pro pago) de homo x2 2n 45 [labori por alia (= selplijibri)]; (kp. briju, gunka, te jerna kiu estas laboro specife por pago kaj ne specife por alia, te pilno kiu estas okupo ne nepre por pago kaj ne nepre regula aux longdauxra sed por alia, se gasnu kaj se zukte por incidentaj agoj) jicla kirli x1 (objekto, aux okazo: forto) kirlas/agitas/miksas fluajxon (gaso/likvajxo) x2 as 8 [konvekto (= nenflejicla); agenta kirlo (= jiclygau, jiclyzu'e)]; (kp. fanza, tunta, mixre) jicmu cmu bazo x1 estas bazo/fundamento/principo de x2; x1 estas malsupre de x2 7j 56 [x2 estas fondita sur bazo x1 (= selcmu por reordigitaj lokoj); (adjektivo:) x1 estas baza/fonda/funda/fundamenta); (gxenerale okazoj kaj ecoj estos bazo/fundamento por okazoj kaj statoj, dum objekto povas esti bazo/fundo por objekto)]; (kp. cmavo ji'u, jamfu, zbepi, genja, krasi) jijnu jij intuicii x1 (homo) intuicias/intuas x2-on (du'u) pri temo x3; [epistemologio] 7j 1 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton]; (kp. djuno, facki, jimpe, jinvi, nabmi, pensi, sidbo, smadi) jikca jik interagi x1 societumas/interagas/umas/kondutas socie kun x2; x1 estas societema/amikema al x2 2n 170 (kp. tarti, penmi) jikru alkoholajxo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el alkoholajxo/likvoro distilita el x2 2j 3 (kp. barja, vanju, birje, xalka) jilka jil alkalo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el alkalo/bazo de konsisto enhavanta x2-on 6f 2 (kp. sodna, bakri, sodva) jilra envii x1 (homo) envias x2-on (homo)/jxaluzas kontraux x2 pri/pro x3 (eco - ka) 9d 4 (kp. cinmo) jimca jic brancxo x1 estas brancxo/limbo de x2; x2 forkigxas en brancxojn x1; [preferinda super metafora birka] 6c 22 [ankaux: alpendajxo]; (kp. birka, rebla, tuple) jimpe jmi kompreni x1 komprenas fakton/veron x2 (du'u) pri temo x3; x1 komprenas (fi) x3-on 1h 148 (kp. djuno, jijnu, morna, smuni, saske, viska) jimte jit limo x1 estas limo/ekstremo/bordo/[enfermigo] de x2 en eco/kampo x3 7e 15 [reteni ene de limoj (= jitri'u, jitygau, jityzu'e)]; (kp. cmavo ji'e, traji, korbi, kuspe, rinju, bapli, curmi, fanta, jbini) jinci tondilo x1 estas tondilo por tondi/fortrancxi x2 6f 5 (kp. katna) jinga jig ji'a gajn x1 (homo/teamo) triumfas/gajnas premion x2 venkante x3-on [konkurantoj/perdantoj] en konkuro/konkurso x4 8g 71 [ankaux: x1 estas venkinto; x2 rekompenco; x3 konkurantoj cxi tie estas kontrauxantoj kaj en multaj situacioj, venkitoj/perdintoj, kontraux la aro de tiuj konkurantaj por celo; x2 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posyji'a, posyselji'a por neambigua semantiko)]; (kp. cirko, jivna, talsa, cnemu, prali, pleji, sfasa, jdima, jerna, bradi, kargu, kelci) jinku vakcino x1 estas vakcino/imunsistema stimulilo protektanta x2-on kontraux malsano x3 injektita per metodo x4 a 0 [ankaux: sero/serumo; inokulajxo (= jestu'u veljinku)] (kp. jurme, mikce, jesni, bilma) jinme jim metalo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el metalo de konsisto enhavanta x2-on ah 6 (kp. cnisa, gasta, lastu, margu, nikle, ransu, romge, sodna, tinci, tirse, tunka, zinki, kunra, sodva) jinru jir mergigxi x1 (objekto/homo) mergigxas/surfundigxas/enlikvigxas/banigxas en likvajxo x2 6c 11 [banigxi (= jirsezlu'i)]; (kp. lumci, nenri, jinsa) jinsa jis pura x1 (objekto) estas pura/nemakulita de materialo/malpurajxo x2 laux normo x3 5g 14 (kp. lumci, jinru, curve, sepli) jinto puto x1 estas puto/fonto de fluajxo x2 en loko x3 a 12 (kp. krasi, djacu, fenra) jinvi jiv ji'i opinii x1 opinias/pensas x2-on [opinio] (du'u) vera pri temo/afero x3 sur bazo x4 3l 161 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton] (kp. cmavo pe'i, ciksi, jijnu, nabmi, pensi, senpi, sidbo, birti, pinka) jinzi jiz esenca x1 (eco - ka) estas esenca/propra/natura eco/kvalito/aspekto de x2 7j 10 (kp. lakne, rarna, stati, cmavo ka'e, tcaci) jipci koko x1 estas koko/malgranda kortbirdo de speco/raso x2 5b 18 (kp. cipni) jipno jip ji'o pinto x1 estas pinto/punkto/vertico/ekstremo/fino [0-dimensia formo] de objekto x2 je loko x3 9b 3 (kp. mokca, jesni, fanmo, kojna, krasi) jirna korno x1 estas korno [korpoparto] de x2; [metafore: pinta ekstremajxo] ai 9 (kp. jgalu, bongu) jisra suko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el suko/nektaro el fonto/de tipo x2 2j 6 [akvobaza ekstrakto el (gxenerale) biologia fonto] (kp. pinxe, djacu, grute, stagi) jitfa jif falsa x1 (du'u) estas falsa/malvera laux normo/epistemologio/metafiziko x2 3j 15 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton]; (kp. fatci, stace, jetnu, cfika) jitro tro regi x1 regas/jungas/direktas/kondukas x2-on en x3 (ago/okazo/faro) 8c 26 [x2 estas aspektoj/individuoj regataj en ago/okazo x3; direkti (= selzuktro, selzukfu'e, gu'etro, gunfu'e, xaktro, xakfu'e) (estro/cxefo = gunterbe'e, gunja'a, gunmi'e, gunca'i)]; (kp. cmavo ji'o, bapli, te bende, gidva - kiu ne nepre regas aux komandas, jatna, macnu, minde, ponse, ralju, rinka, sazri, turni, vlipa, xance, xlura) jivbu teksi x1 teksas x2-on el materialo/[fadeno] x3; x1 plektas x2-on en x3-on as 0 (kp. fenso, nivji) jivna jvi konkuri x1 konkuras kontraux oponanto x2 en konkuro x3 (okazo) por gajno x4; x1 rivalas x2-on 8g 48 [ankaux: x2 kontrauxanto(j), konkuranto(j), rivalo(j); x3 konkuro, konkurso; x4 premio, rekompenco, rekono (gajno povas esti interna aux eksterna)]; (kp. cnemu, jinga, talsa, bradi, fapro, kelci) jmaji jaj kolektigxi x1 (mass/jo'u) kolektigxas/kunvenas en loko x2 el lokoj x3 (mass/jo'u) 3m 26 [ankaux: fokuso (= seljmaji)]; (kp. crepu) jmifa rifo x1 estas rifo [malprofunda risko] el materialo x2 en akvo x3 a 0 [rapidajxoj (= ri'erjmifa, ri'ercaxno)]; (kp. caxno) jmina min aldoni x1 aldonas/kombinas x2-on al/kun x3, kun rezulto x4; x1 pliigas x2-on per kvanto x3 5c 52 (kp. zmadu, banro, sumji, zenba, setca) jmive miv ji'e vivi x1 vivas/estas viva laux normo x2; x1 estas organismo/vivajxo 4c 149 [(adjektivo:) x1 estas viva, organika]; (kp. lifri, morsi, stuzi, zvati, xabju) jo jov se kaj nur se (tanru) logika kunigilo: tanru-intermeza 'se kaj nur se' 7a 0 jo'e jom unio nelogika kunigilo: unio de aroj at 0 joi jol joi kune kun nelogika kunigilo: konjunkcio; kaj, kune kun aq 0 jordo jor jo'o jordania x1 montras jordanian kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. filso) jorne jon jo'e kunigita x1 estas kunigita/ligita/unuigxinta kun x2 je komuna loko x3; x1 kaj x2 estas unuigxo 6f 34 [ankaux: kunligitaj/kunfiksitaj per ligilo/alfiksilo x3; ligilo/alfiksilo (= jo'etci, jonvelyla'a); trajno, sinsekvo de ligitaj objektoj (= jonpoi; porjo'e por unuopa objekto ligita al sinsekvo)]; (kp. lasna, fenso, kansa, pencu, penmi) jo'u jo'u komune kun nelogika kunigilo: konjunkcio; kaj, komune kun - ju juv egale cxu aux ne (tanru) logika kunigilo: tanru-intermeza 'egale cxu aux ne' 7a 0 jubme jub jbu tablo x1 estas tablo/plata solida supra surfaco el materialo x2, subtenita de piedoj/bazo/piedestalo x3 1f 49 (kp. ckana, jamfu, nilce, zbepi, tsina, stizu) judri adreso x1 estas adreso/koordenatoj de x2 en sistemo x3 5d 25 (kp. tcita, cmene, ciste, stuzi) jufra juf ju'a frazo x1 (teksto) estas frazo/aserto/deklaro pri x2 [temo/subjekto/predikato/fokuso] en lingvo x3 1h 111 [frazo (= jufpau, suzrelvla, suzvla, gensle)]; (kp. valsi, bangu, gerna, cusku, smuni) jukni juk araneo x1 estas araneo/[krustulo/krabo/omaro/ne-insekta artropodo] de speco/raso x2 ai 11 (kp. cinki, danlu) jukpa jup kuiri x1 kuiras/preparas mangxajxon x2 per recepto/metodo x3 (procedo) 5c 57 [kuiri per varmo (= glajukpa, glaterjukpa), baki (= tokyjukpa); friti (= rasyjukpa)]; (kp. cupra, bredi) julne ju'e reto x1 estas reto/filtrilo permesanta pason de x2, malpermesanta pason de x3, kun retaj ecoj x4 ao 3 [ankaux: kribrilo]; (kp. komcu, ciste, jgena) jundi jud ju'i atenti x1 atentas al objekto/afero x2 4d 76 (kp. kurji, zvati) jungo jug cxina x1 montras cxinan [mandarena, kantona, Wu-a, ktp.] kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 10 (kp. xazdo) junla jul horlogxo x1 estas horlogxo/kronometro mezuranta tempunuojn x2 je precizeco x3 kun mekanismo/metodo x4 3e 5 (kp. cacra, mentu, snidu, tcika, temci) junri jur serioza x1 (homo) estas serioza pri x2 (okazo/stato/ago) 9d 12 [ankaux: solena (= drijunri, ri'irjunri, tcejunri)]; (kp. tilju, xalbo, badri, ritli) junta pezo x1 estas la pezo de objekto x2 en [gravita aux alia] kampo x3 9b 0 (kp. grake, linto, tilju, bunda) jurme jum gxermo x1 estas gxermo/bakterio/mikrobo/protozoo/amebo [1-cxela vivajxo] de speco/difina eco x2 ai 1 (kp. vidru) jursa jus severa x1 (okazo/ago/stato) estas severa por x2 [viktimo/spertanto] 4c 13 (kp. gunta, vlile) jutsi jut specio x1 estas specio de genro x2, familio x3, ktp.; [malferma strukturo de kategoriigo] ai 30 [ankaux: subspecio, ordo; (lokoj ne respondas al specifaj niveloj en la hierarkio; pli gxuste, x1 estas je pli malalta aux densa parto de la arbo ol x2, x2 estas pli malalta ol x3, ktp.; transsalti lokon do signifas ke estas unu aux pli da konitaj-kaj-nespecifitaj niveloj de hierarkio inter la du); ne limigita al Linnea animalo/planto-taksonomio]; (kp. klesi, lanzu) juxre jux mallerta x1 (ago) estas mallerta laux normo x2 5g 16 (kp. sluji, muvdu) jvinu vin ji'u vidajxo x1 estas la vidajxo/panoramo de x2 (objekto/loko) el vidpunkto x3 6c 18 (kp. catlu, kanla, viska, canko, jarco) ka kam abstraktilo de eco abstraktilo de eco/kvalito: x1 estas kvalito/eco esprimita per [bridi] 3b 0 (kp. ckaji) kabri taso x1 estas taso/pokalo/glaso/trinkpoto/vazo/ujo/[pelvo] enhavanta x2-on, kaj el materialo x3 2j 88 [oni mangxas/trinkas el kabri levante gxin; el palta ne]; (kp. palta, citka, blaci, tansi) kacma kamerao x1 estas kamerao/fotografaparato registranta bildojn de lumigtipo x2 en medio x3 6c 12 (kp. lenjo) kadno kanada x1 montras kanadan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 2 (kp. bemro, glico) kafke tusi x1 tusas/furzas/ruktas eligante gason x2 el orifico x3 4c 5 (kp. bilma, senci, sputu, vamtu) kagni kag kompanio x1 estas kompanio/korporacio/firmao/asocio/societo establita laux auxtoritato x2 por celo x3 8c 25 [ankaux: entrepreno/organizajxo (se cxartigita)]; (kp. kansa, kamni, banxa, bende) kajde jde averti x1 (okazo/sperto) avertas x2-on (homo) pri dangxero x3 (okazo/stato/eco) 4c 42 [agenta averto (= jdegau, jdezu'e); klopodo averti ne nepre sukcesa (= jdetoi, jdegautoi, jdezuktoi)]; (kp. ckape, nupre, snura, tcica, xlura) kajna breto x1 estas breto/tabulo/bufedo cxe/sur/alfiksita al subtenanta objekto x2, por celo x3 a 2 (kp. balni) kakne ka'e povi x1 povas/kapablas fari/esti x2 (okazo/stato) sub kondicxoj x3 (okazo/stato) 2e 154 [ankaux: havi talenton; scipovi; scii kiel uzi (= plika'e)]; (kp. stati, certu, gasnu (en sentempa potenciala senco), cmavo ka'e, cmavo nu'o, cmavo pu'i, djuno, zifre) kakpa fosi x1 (aganto) fosas x2-on [materialo] el x3 [fonto/truo] per membroj/ilo x4 6f 29 [ankaux: x1 trancxas en x3 (kun forigo de materialo)]; (kp. katna, plixa, sraku, canpa, sraku) kalci fekajxo x1 estas fekajxo/ekskremento/merdo de x2 (besto/homo); (adjektivo:) x1 estas feka aa 0 (kp. ganxo, pinca, vikmi, mabla, festi) kalri kar malfermita x1 (pordo/pasejo/koridoro/trairejo/enirejo) estas malfermita/ebliganta pason/aliron al x2 fare de x3 1e 90 [kiel enirejo]; (kp. ganlo, pagre, canko, vorme) kalsa kas kaoso x1 estas kaosa/senorda en eco/aspekto x2 (ka) a 29 (kp. cunso, cnici) kalte kat cxasi x1 chasas viktimon/cxasajxon x2 por celo x3 as 15 [fisxkapti (= fipkalte)]; (kp. jersi, kavbu, sisku, rivbi) kamju kolono x1 estas kolono el materialo x2 a 18 [spino (= bogykamju), vertebro (= kamjybo'u)]; (kp. ckana, garna, sanli, slanu) kamni komitato x1 (kolektivajxo) estas komitato kun tasko/celo x2 de asocio x3 8d 11 [direktoraro/ministraro (= trukamni, gritrukamni)] (kp. bende, kagni) kampu kau komuna x1 (eco - ka) estas komuna/gxenerala/universala inter membroj de aro x2 (kompleta aro) 6f 24 (kp. cafne, rirci, fadni, cnano, tcaci, lakne, cmima, simxu) kanba kapro x1 estas kapro de speco/raso x2 ai 2 (kp. lanme, sunla) kancu kac nombri x1 (aganto) nombras aron x2 kun rezulto x3 [nombro] nombrante po unuoj x4 3a 24 (x2 estas kompleta aro); (kp. kanji, satci, merli) kandi kad pala x1 estas pala/malbrila/neintensa en eco x2 (ka) laux ricevo/mezuro de observanto x3 1a 39 [en koloroj, indikas nesaturecon, pasxtelecon, palecon (kvankam ankaux blabi povas indiki ian palecon)]; (kp. blabi, carmi, klina, linto, manku, murse, ruble, skari, milxe, blanu, bunre, cicna,crino, grusi,narju,nukni, pelxu,xekri, xunre, zirpu) kanji kaj kalkuli x1 kalkulas/komputas x2-on [valoro (ni)/stato] el datenoj x3 per procedo x4 7e 0 (kp. kancu, jdice, skami) kanla kal okulo x1 estas okulo [korpoparto] de x2; [metafore: sensa aparato]; (adjektivo:) x1 estas okula 1c 0 (kp. jvinu, kerlo, viska, kumte) kanro ka'o sana x1 estas sana/bonfarta laux normo x2 4c 35 (kp. bilma, mikce) kansa kan kun x1 estas kun/akompanas x2-on, en stato/condicxo/entrepreno x3 (okazo/stato) 2g 228 [x1 estas kune kun x2] (kp. kagni, jorne, gunma, girzu, lasna) kantu ka'u kvantumo x1 estas kvantumo/radio/elementa partiklo/plej malgranda mezurebla pliajxo de eco/ago x2 7j 9 [kvantuma radio (= bonka'u)]; (kp. selci por kolektivajxoj kaj plejmultaj objektoj; ratni, gradu, gusni, nejni, linji) kanxe kax konjunkcio x1 estas konjunkcio, asertanta ke x2 (du'u) kaj x3 (du'u) ambaux estas veraj 7a 5 (kp. vlina) karbi kab kompari x1 [observanto] komparas x2-on kun x3 en eco x4 (ka), determinante comparon x5 (stato) 7e 3 (kp. klani, mapti, sarxe, zmadu, mleca, dunli) karce auxto x1 estas auxto/kamiono/kamioneto [rada motora veturilo] por porti x2-on, pelita de x3 4d 121 (kp. carce, xislu, marce, sabnu) karda karto x1 estas karto [malgranda preskaux-2-dimensia formo] el materialo x2, formo x3 9b 2 (x3 formo, default rektangula); (kp. matci, tapla, plita) kargu multekosta x1 (objekto/varo/eco/okazo) estas multekosta/altpreza/kara por x2 laux normo x3 5e 55 [x1 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= poskargu por neambigua semantiko)];(kp. vamji, dirba, vajni, jdima, pleji, canja, jerna, jinga, jemna, sfasa, vecnu) karli kolumo x1 estas ringo/kolumo/zono/rubando cxirkaux x2 el materialo x3 a 1 [ankaux: sfinktero]; (kp. sruri, djine) karni jxurnalo x1 estas jxurnalo/periodajxo/magazino/revuo kun enhavo x2 eldonita de x3 por publiko x4 8b 56 [x2 povas esti temo, sed ne cxiuj jxurnaloj havas unusolan temon; cxiuj havas ian principon difinantan tion, kio estas inkluzivata, do cxi tio ne nepre estas listo]; (kp. papri, pelji, tcidu) katna ka'a trancxi x1 (ilo/klingo/forto) (el)trancxas/fendas/dividas x2-on (objekto) en pecojn x3 5c 25 [forto x1 agas kiel klingo, ne sur klingo; agenta trancxado (= ka'argau, ka'arzu'e)]; (kp. kakpa, sraku por trancxado sen divido; plixa, dakfu, jinci, porpi, spofu, tunta, xrani, fatri, fendi, balre, dilcu) kavbu kav kapti x1 kaptas x2-on per kaptilo/detenilo x3 8e 33 [kapti ion jxetitan (= rerkavbu)]; (kp. jersi, kalte, pinfu, sisku, se rinju) ke kem ekgrupigo komencas grupigon de tanru, (kaj aliaj); nuligas normalan maldekstran grupigon de tanru 3b 0 (kp. cmavo ke'e) kecti kec ke'i kompati x1 (homo) kompatas x2-on (homo) pri x3 (abstraktajxo) 4c 23 (kp. cinmo, xendo) ke'e kep ke'e fino de grupigo eliziebla finilo: fino de grupigo de tanru (kutime eliziebla) 3b 0 (kp. cmavo ke) kei kez fino de abstraktajxo eliziebla finilo: fino de bridi-abstraktajxo (ofte eliziebla) 3b 0 kelci kel kei ludi x1 [aganto] ludas per ludilo x2 9c 116 [ludi ludon (= ci'erkei), ludi konkure (= jvikei)]; (kp. jivna, jinga, zdile) kelvo ke'o kelvino x1 estas x2 kelvinaj gradoj [metra unuo] en temperaturo (default estas 1) laux normo x3 af 1 (kp. gradu, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) kenra ken kancero x1 estas kancero [maligna malsano] en x2 a 0 (kp. bilma, mikce, spita) kensa kes kosmospaco x1 estas kosmospaco proksime de/rilata al cxiela korpo/regiono x2 am 3 (kp. canlu, munje, terdi, tsani) kerfa kre haro x1 estas har(ar)o/felo [korpoparto] de x2 je korpa loko x3 1c 60 (kp. skapi, sunla, pimlu) kerlo ker orelo x1 estas orelo [korpoparto] de x2; [metafore: sensa aparato, kolekto de informo] 1c 16 (kp. kanla, savru, smaji, tirna, ractu) ketco ket tco sudamerika x1 montras sudamerikan kulturon/naciecon/geografion laux aspekto x2 ab 7 (kp. merko, xispo, brazo, gento, spano) kevna kev ke'a truo x1 estas truo/kavajxo/kaverno en x2; x1 estas konkava interne de x2; x2 estas kava je loko x1 6c 148 [ankaux: puto, konkavo; kava (= selke'a)]; (kp. fenra, kunti, canlu, canko, galxe, tubnu) kicne kic ki'e kuseno x1 kusenas x2-on per materialo x3; x1 estas kuseno/pillow [por x2] de rembura materialo x3 an 7 (kp. ckana, matci) kijno kij oksigeno x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el oksigeno (O); [metafore: subtenas vivon/brulon] ag 1 (kp. jelca, vacri, vasxu) kilto ki'o 1000 kilo- x1 estas milo [1000; 1x10**3] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso,zepti,zetro,minli) kinli kil akra x1 estas akra je loko x2 7j 7 (kp. balre, dakfu, jesni) kisto kis pakistana x1 montras pakistanan/pasxta kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xurdo) klaji laj strato x1 estas strato/avenuo/vojo cxe x2 kun aliro al x3 5d 23 [ankaux: koridoro; kutime ne vojo inter punktoj, sed donas aliron al lokoj lauxlonge apud gxi]; (kp. naxle, panka, pluta, dargu) klaku kak plori x1 ploras larmojn x2 pri/pro kialo x3 (okazo/stato) 4c 27 (kp. badri, krixa) klama kla veni x1 venas/iras al celita loko x2 el deirpunkto x3 tra vojo x4 per rimedo/veturilo x5 1g1399 [ankaux: vojagxas, movigxas al ... de ...; x1 estas vojagxanto; (x4 kiel aro inkluzivas punktojn almenaux suficxajn por difini la vojon)]; (kp. cadzu, bajra, marce, vofli, litru, muvdu, cpare, cmavo ka'a, pluta, bevri, farlu, limna, vitke) klani lai kvanto x1 estas kvanto kvantigita/mezurita/nombrita per x2 (kvantigilo) laux skalo x3 (si'o) 3b 31 (kp. cmavo la'u, namcu) klesi kle lei klaso x1 (kolektivajxo/si'o) estas klaso/kategorio/subgrupo/subaro de x2 kun difina eco x3 (ka) 7c 63 [ankaux: tipo, specio, genro, familio, ordo, vario]; (kp. cmavo le'a, cmima, jutsi, ciste, girzu, lanzu, vrici) klina kli klara x1 (objekto/medio) estas klara/travidebla/sen obstaklo por x2 [transigitajxo] 7j 32 [x2 restas videbla/klara (figura uzo por 'komprenebla' estas malrekomendinda, pli bone esprimita kiel = filseljmi)]; (kp. kandi, zunti - nalzu'i estas pli bona por 'nemalhelpita') kliru kloro x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el halogeno de tipo x2 [kloro, fluoro, jodo, ktp.] ag 3 [ankaux: bromo; default kloro] (kp. xukmi) kliti kit argilo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el argilo [humida, glueca koto] de konsisto enhavanta x2-on ah 4 (kp. dertu, pesxu, staku) klupe lup lu'e sxrauxbo x1 estas sxrauxbo [fiksilo] por celo x2, reloj [grado, materialo] x3, korpo [grando, materialo] x4 a 0 [ankaux: bolto]; (kp. korcu, sarlu, tutci) kluza luz malstrikta x1 (obj.) estas malstrikta/neprema/malkompakta/pufa sur x2 (obj.) je loko x3 3f 6 (kp. tagji, trati, rinju) kobli kob ko'i brasiko x1 estas kvanto da brasiko/laktuko/folia legomo de speco/raso x2 aj 2 (kp. stagi) kojna koj ko'a angulo [tridimensia] x1 estas [solida] tridimensia angulo/punkto [formo] cxe/en x2, el materialo x3 9b 13 [ankaux: pinto; angulo ekzistas en tri dimensioj sed ne nepre estas limigita al punkto; gxi sugestas sxangxon en deklivo laux iu direkto; t.e. en iu ebenkruco]; (kp. jipno, konju, bliku, fanmo, jganu, krasi) kolme kol ko'e karbo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el karbo/terkarbo/torfo/antracito/bitumo el fonto x2 ah 3 (kp. tabno, tarla) komcu kom kombilo x1 estas kombilo [plurdenta formo] el materialo x2 kun dentoj x3 ao 1 (kp. julne, forca, burcu) konju kon ko'u konuso x1 estas konuso [formo] el materialo x2 kun vertico x3 9b 0 [ankaux: elipso, elipsoido (= konclupa)]; (kp. jesni, djine, sovda, kojna, jganu) korbi kor koi rando x1 estas rando/margxeno/bordo/limo de x2 apud/kontraux x3 9b 43 (kp. cmavo koi, greku, mlana, jimte, ctebi, bartu) korcu kro malrekta (adjektivo:) x1 estas malrekta/kurba/hoka/[tordita]/faldita 6f 10 (kp. cinje, klupe, kruvi, polje, sarlu, sirji, bargu, genxu) korka kok korko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el korko/sxelo el arbo/speco x2; [materialo] ah 1 (kp. tricu, calku, skapi, stagi) kosta kos jako x1 estas jako/jxako/frako/redingoto/trikoto/mantelo/kapoto/[pelerino/sxalo/pulovero] [kroma ekstera vesto] el materialo x2 3f 23 (kp. pastu, sunla, taxfu) kramu akreo x1 estas x2 lokaj unuoj de areo [ne-metra] (default 1) laux normo x3, x4 subunuoj af 0 (pliajn subunuajn lokojn oni povas aldoni kiel x5, x6, ...); (kp. rupnu, fepni, dekpu, gutci, minli, merli, bunda) krasi kra fonto x1 (loko/okazo) estas fonto/komenco/origino de x2 (objekto/okazo/procedo) 2c 156 [ankaux: radiko (figura senco); (adjektivo:) x1 estas komenca]; (kp. fanmo, cmavo ra'i, sabji, cfari, jipno, traji, kojna, genja, jicmu, sitna, jinto) krati ka'i reprezenti x1 reprezentas/estas agento/peranto/anstatauxanto de [forestanta] x2 en afero/funkcio x3 8c 9 [ankaux: x1 agas por x2]; (kp. cmavo ka'i, jansu, catni, vipsi, pulji) krefu ref ke'u reokazi x1 (okazo) estas la x3-a reokazo/ripeto de x2 (abstraktajxo); x2 okazas denove en [formo] x1 7j 56 [ankaux: kazo, fojo, denove, refoje]; (kp. fukpi, rapli, cafne, fasnu, xruti) krici kri kredi x1 kredas [sen atesto/pruvo] ke kredo x2 (du'u) estas vera/supozita pri temo x3 3l 99 [sen objektiva ekstera evidenco; ankaux esti konvinkita]; (kp. censa, cevni, lijda, makfa, malsi, senpi, birti) krili kristalo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kristalo de konsisto x2 en formo/arangxo x3 ah 5 [x2: konsisto inkluzivanta x2-on, kiu ne nepre estas kompleta specifado]; (kp. jemna, bisli) krinu rin ki'u kialo x1 (okazo/stato) estas kialo/pravigo/klarigo pri x2 (okazo/stato) 6a 73 (kp. ciksi, rinka, nibli, mukti, se jalge, te zukte, cmavo ki'u, bapli) krixa kix ki'a krii x1 krias/ululas sonon x2; x1 estas krianto 4c 53 (kp. klaku, bacru) kruca kuc krucigxi x1 krucigxas kun x2/transiras x2-on je loko x3 5d 31 (kp. cripu, ragve) kruji ruj kremo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kremo/emulsio/pureo [denseco] de konsisto x2 2j 18 [x2: konsisto inkluzivanta x2-on, kiu ne nepre estas kompleta specifado]]; (kp. ladru, matne) kruvi ruv kru kurbo x1 estas kurbo en x2, je loko x3, kaj difinita per aro da punktoj/ecoj x4 5d 4 [(adjektivo:) x1 estas kurba; (x4 kiel aro de punktoj estas suficxe specifita por identigi la ecojn de la kurbo)]; (kp. korcu, bargu, genxu, linji, sirji) ku'a kuz intersekcio nelogika kunigilo: intersekcio de aroj at 0 kubli kub kubo x1 estas kubo/regula multedro/multlatero de dimensio x2 (def. 3), edroj/lateroj x3 (def. 6) 9b 3 (kp. kurfa - bezonata por 'kubo', bliku por fizika objekto; tanbo, tapla, tarmi) kucli scivoli x1 estas scivolema/interesigxas pri x2 (objekto/abstraktajxo) 9d 31 [demandema (= retkucli)]; (kp. manci, sisku, se cinri) kufra kuf senti komforton x1 sentas komforton sub kondicxoj/cxirkauxaj ecoj x2 9d 34 (kp. cinmo) kukte kuk bongusta x1 estas bongusta/frandajxo por observanto/sento x2 [homo, aux sensa ago] 2j 24 (kp. gusta, ralci, vrusi, cpina) kulnu klu kulturo x1 [kolektivajxo de ideoj, kutimoj, lertecoj, artoj] estas kulturo de nacio/etoso x2 (kolektivajxo); x1 estas etna ab 45 [(rimarku ke x2 NE estas individuo; kulturo estas io dividita inter homoj kaj ne estas individua trajto)]; (kp. cmavo ka'u, cmavo ku'u, natmi, cecmu) kumfa kum ku'a cxambro x1 estas cxambro de/en strukturo x2 cxirkauxita de vandoj/muroj/plafono/planko x3 (mass/jo'u) 2k 346 [ankaux: kamero]; (kp. bitmu, canlu, zdani) kumte kamelo x1 estas kamelo/lamo/alpako/vikuno/dromedaro de speco/raso x2 ai 3 [lamo (= tcokumte), azia kamelo (= zdokumte); araba kamelo/dromedaro (= rabykumte)]; (kp. sunla, kanla, xirma, xasli) kunra kun mineralo x1 estas/enhavas/konsistas el mineralo de tipo/metalo x2 elfosita el loko/vejno/mino x3 6c 5 (kp. jinme, bisli, rokci, jemna) kunti kut malplena x1 [ujo] estas malplena/vakua de x2 [materialo]; x1 estas vakanta 2g 54 [ankaux: vakuo (= kunti be roda/so'ada)]; (kp. culno, tisna, claxu, canlu, kevna, setca) kurfa kur kvadrato x1 estas orta formo difinita per aro da verticoj x2, dimensioj x3 (default 2) 9b 2 [ankaux: paralelogramo, rektangulo, kvadrato; kvadrato (= kubykurfa, pitkubykurfa), kubo (= kurkubli), rektangulo (= clakurfa), rombo/lozangxo (= sa'orkurfa, sa'orpitkubli)]; (kp. bliku, kubli, tapla, salpo,tarmi) kurji kuj ku'i prizorgi x1 zorgas pri x2 (objekto/okazo/homo) 2l 49 [ankaux: prizorgi, flegi, varti, gardi; x1 estas gardisto de x2]; (kp. jundi, cinri, prami, raktu, zgana) kurki amara x1 estas amara/akra/neagrabla por observanto/sento x2 6f 6 (kp. titla, slari) kuspe kup ku'e ampleksi x1 ampleksas/dauxras/persistas intervalon/brecxon/areon/amplekson/etendon x2 9b 5 [ankaux: kontinui]; (kp. ranji, renvi, tcena, bancu, cripu, ragve, vorme, canko, bitmu, sirji, jbini, jimte, preja) kusru kus kruela x1 (homo) estas kruela/malnobla/malbona al viktimo x2 9c 21 (kp. xendo, jursa) labno lupo x1 estas lupo de speco/raso x2 ai 3 (kp. gerku) lacpu lap cpu tiri x1 tiras/trenas x2-on per tenilo/je loko x3 8h 19 [gravito (= ka maicpu, maircpukai)]; (kp. catke, sakci, cokcu) lacri lac fidi x1 fidas/konfidas al x2 por efektivigi/plenumi/subteni x3-on (okazo/stato) 8c 16 (kp. minde, nitcu, tinbe) ladru lad lakto x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el lakto el fonto x2; (adjektivo:) x1 estas lactic/dairy 2j 16 (kp. lanbi, mabru, tatru, cirla, kruji) lafti laf levi x1 (forto) levas/aplikas levan/subtenan forton al x2 je loko x3 en gravito x4 8h 36 [ankaux: lifto; (x1 povas esti abstraktajxo); levi/lifti/suprenigi (= lafmuvgau)] (kp. farlu, plipe) lakne la'e probabla x1 (okazo/stato/eco) estas probabla/versxajna sub kondicxoj x2 6f 30 (kp. cumki, jinzi, kampu, tcaci, cunso, cafne, fadni, cnano) lakse lak vakso x1 estas kvanto da vakso [substance especially soft/moldable when warm] el fonto x2 a 1 [ankaux: parafino]; (kp. bifce, ranti, bidju) lalxu la'u lago x1 estas lago/laguno cxe loko/en tero/grundo x2 6c 61 (kp. daplu, djacu, rirxe, xamsi, zbani) lamji lam la'i apud x1 estas apud/flanke de/en kontakto kun x2 laux eco/sinsekvo x3 en direkto x4 2d 63 [ankaux: tusxanta, kontraux]; (kp. zvati, cpana, jibni, diklo, stuzi, bartu, jbini) lanbi proteino x1 estas kvanto da proteino/albumino de tipo x2 konsistanta el aminacidoj (sinsekvo/jo'u) aj 2 (kp. ladru, sovda) lanci flago x1 estas flago/standardo de x2/simbolas x2-on kun desegno x3 sur materialo x4 ao 0 (kp. gugde, jecta) lanka korbo x1 estas korbo enhavanta x2-on, teksita el materialo x3 ao 0 (kp. vasru, baktu) lanli lal analizi x1 analizas/detale ekzamenas x2-on per metodo/tekniko/sistemo x3 [procedo/ago] 8c 21 (kp. catlu, zgana, jarco, pensi, pinka) lanme lan sxafo x1 estas shafo de speco/raso x2 el aro x3 ai 2 (kp. kanba, sunla) lante ladskatolo x1 estas ladskatolo/hermetike fiksita ujo por pereema enhavo x2, farita el x3 5c 5 (kp. botpi, baktu, tinci) lanxe lax ekvilibra x1 estas en ekvilibro sub fortoj x2 (kolektivajxo) 7j 5 (kp. midju, nutli; fapro por ekvilibrigaj/kontrauxaj fortoj, nutli) lanzu laz familio x1 (kolektivajxo) estas familio kun membro(j) x2 ligitaj laux normo x3 4b 44 [ankaux: klano, tribo; x2 estas en x1, ano/membro de x1 (selylanzu por reordigitaj lokoj); parenco (= lazmi'u - xy mintu y'y leka cmima da poi lanzu)]; (kp. natmi, cmima, girzu, jutsi, klesi) larcu lar arto x1 (procedo) estas arto [kreema apliko] de metio/lerteco x2 (ideo/ago) 8c 11 (kp. finti, zbasu, stati) lasna la'a ligi x1 (aganto) ligas/kunigas/konektas/alfiksas/almetas/bindas x2-on al x3 per fiksilo x4 3f 17 [ne estas implico ke la rezulto devas esti unuopa objekto; kvankam x2 kaj x3 povas esti intersxangxeblaj, x3 povas esti uzata por la substrato, la fiksa/pli granda objekto al kiu x2 ligigxas]; (kp. jorne, fenso, jgena, batke, dinko, kansa) lastu latuno x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el latuno [kunmiksajxo el kupro kaj zinko] de konsisto enhavanta x2-on ah 7 (kp. jinme, ransu, tunka) latmo la'o latina x1 montras latinan/romanan/romanidan kulturon/imperion/lingvon laux aspekto x2 ab 13 (kp. ropno, fraso, spano, xispo) latna lotuso x1 estas lotuso, planto/floro/herbo de speco/raso x2 simbolanta x3-on por kulturo/religio x4 aj 1 (kp. budjo, censa, lijda, spati) lazni pigra x1 (homo) estas pigra/maldiligenta/mallaborema/evitanta laboron/penon pri ago x2 a 9 (kp. nejni, vreta, gunka) lebna leb le'a preni x1 prenas/akiras/gajnas/obtenas/kaptas/[forigas] x2-on (objekto/eco) de x3 (posedanto) 2b 81 [ankaux: konfiski, alproprigi]; [vole akiri tiel ke x1 gajnas posedon; x3 estas posedanto kaj ne nur fonto, forproprigo estas implicita]; (kp. punji, cpacu kie volo aux antauxa posedo ne nepre estas implicitaj, vimcu por forigo kie x1 ne nepre gajnas posedon, canci, cliva) le'e lem la stereotipa nevereca priskribilo: la stereotipo de tiuj priskribataj kiel ... at 0 lenjo len le'o lenso x1 estas lenso [fokusanta formo] fokusanta x2-on al fokuso x3 per rimedo/materialo x4 ao 4 [(adjektivo:) x1 estas optika; focusigo povas esti optika aux alia, do x2 povas esti lumo, sono, X-radio, ktp., default estas lumo/optika lenso; ka estas refrakto] (kp. kacma, minra) lenku lek malvarma x1 estas malvarma/frida laux normo x2 2g 52 (kp. glare, bisli) lerci lec malfrua x1 (okazo) estas malfrua laux normo x2 2g 31 (kp. clira) lerfu ler le'u litero x1 (la'e zo BY/vorto-bu) estas litero/cifero/simbolo en alfabeto/karaktraro x2 simbolanta x3-on 3a 215 [ankaux: x1 glifo, runo, karaktro (ankaux me'o BY/vorto-bu), x2 simbolaro; (adjektivo:) x1 estas alfabeta/simbola; sinxa estas pli gxenerala simbolo]; (kp. mifra, namcu, sinxa, pandi) libjo lib libia x1 montras libian kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. friko, xrabo, muslo) lidne li'e antauxi x1 antauxas/antauxiras/malsekvas x2-on en sinsekvo x3; x2 sekvas/postiras x1-on en sinsekvo x3 8c 50 [ankaux: x1 antauxa, antauxiranto; x2 posta, postiranta, sekvanta (= selyli'e por reordigitaj lokoj)]; (kp. cmavo li'e, balvi, ralju, rebla, purci por tempa sinsekvo, jersi, porsi, jatna, farna) lifri lif fri sperti x1 [homo/pasivo/stato] spertas/travivas/suferas/gxuas x2-on (okazo/sperto); x2 okazas al x1 2n 148 [ankaux: havi (okazojn/spertojn); (adjektivo:) x1 estas empiria; sugestas pasivan aperton sed ne ekscludas activan (per zukte) intencon; meritita sperto: rekompenco aux puno (=jernyfri, zanjernyfri, maljernyfri)]; (kp. cmavo ri'i, jmive, fasnu, renvi) li'i liz abstraktilo de sperto abstraktilo de sperto: x1 estas la sperto de partoprenanto x2 de [bridi] (partoprenanto aux observanto) - (kp. lifri) lijda jda religio x1 estas religio de kredanto(j) x2 kun komunaj kredoj/praktikoj/doktrino x3 ac 126 [ankaux: mito, kredo, tradicio, x2 popolo, aligxintoj; (adjektivo:) x1, x2, x3 estas de religia/eklezia naturo; x2 estas kredanto/aligxinto/subtenanto/sekvanto de x1 (= seljda por reordigitaj lokoj); x2 estas praktikanto de x3 (= selterjda por reordigitaj lokoj); x3 estas doktrino/kredo/rito de x1/x2 (= terjda por reordigitaj lokoj); pastro/sacerdoto/klerika (= jdaca'i, jdaka'i, jdaja'a); organizita eklezio/religio (= be'ejda); kongregacio (= jdabe'e, jdagri)]; (kp. budjo, censa, cevni, crida, dadjo, jegvo, krici, latna, malsi, marde, muslo, pruxi, ranmi, ritli, xriso, zekri) limna lim nagxi x1 (aganto) nagxas en fluido x2 6c 33 (kp. djacu, fulta, klama, litru) lindi lid fulmo x1 estas fulmo/elektra malsxargo trafanta x2-on/etendigxanta al x2 disde x3 4h 24 [ankaux: tondro (= lidysna)]; (kp. dikca) linji lij li'i linio x1 estas linio/inter linioj [1-dimensia formo] difinita de aro da punktoj x2 9b 10 [radio/vektoro (farli'i aux porli'i)]; (kp. kruvi, sirji, jganu, kantu, mokca) linsi lin cxeno x1 estas cheno/kateno el materialo x2 kun kunigaj ecoj x3 9f 21 (kp. skori) linto li'o malpeza x1 estas malpeza laux normo x2 9b 3 (kp. junta, tilju; se xalbo, kandi por metaforo) lisri lis rakonto x1 estas rakonto/fabelo pri temo/moralajxo x2 de rakontanto x3 al auxdantaro x4 8b 81 [ankaux: legendo; rakonto ne nepre estas fikcia; x2 povas esti konvencio anstataux temo; ankaux x3 rakontas x1-on pri x2 al x4 (= selterlisri por reordigitaj lokoj); rimarku ke la rakontanto ne nepre estas la auxtoro]; (kp. ranmi, cfika, skicu, prosa, pemci) liste ste listo x1 (fizika objekto) estas listo/katalogo/registro de sinsekvo/aro x2 laux vico x3 en medio x4 7c 32 [ankaux: taglibro]; (x2 estas komplete specifita); (kp. porsi, girzu, cmima por mensaj objektoj kie vicigo estas de varia graveco; iu manifesta vicigo estas esenca por fizika listo, sed la specifa vicigo povas esti incidenta kaj ne intenca/celita) litce lic litro x1 estas x2 litroj [metra unuo] en volumeno (default estas 1) laux normo x3 af 0 (kp. merli, grake, mitre, dekpu, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) litki lik likva x1 estas likva/fluida, el kompozicio/materialo enhavanta x2-on, sub kondicxoj x3 6b 11 [kondicxoj inkluzivas temperaturon kaj premon]; (kp. cilmo, djacu, lumci, runta, pambe, sudga, gapci, sligu, flecu, jduli) litru li'u vojagxi x1 vojagxas/veturas/iras/movigxas tra vojo x2 per rimedo/veturilo x3; x1 estas vojagxanto 7f 118 (x2 kiel aro inkluzivas almenaux suficxajn punktojn por difini la vojon); (kp. bajra, cadzu, cpare, tcana, klama, cliva, pluta, limna, muvdu) livga hepato x1 estas (la) hepato [korpoparto] de x2 aa 0 (kp. rango, betfu) livla lil brulajxo x1 estas brulajxo/energifonto por provizi potencon al x2 7f 1 (kp. nejni, xaksu, jelca) lo'e lom la tipa vereca priskribilo: la tipo de tiuj, kiuj vere estas ... at 0 logji loj logiko x1 [reguloj/metodoj] estas logiko por dedukti/konkludi/rezoni pri x2 (du'u) 7a 24 [ankaux: (adjektivo:) x1, x2 estas logika]; (kp. nibli) lojbo lob jbo lojxbana x1 montras lojxbanan/[loglanan] lingvon/kulturon/naciecon/komunumon laux aspekto x2 1b 0 [antauxlojxbanaj formoj de loglano (= dzejbo)] (kp. bangu, logji) loldi lol loi planko x1 estas planko/fundo/malsupro/grundo de x2 2k 120 [etagxo/nivelo de konstruajxo/edifico (= setloi, dijysenta)]; (kp. bitmu, drudi, dertu, dizlo, cnita, zbepi, sarji, serti) lorxu lor lo'u vulpo x1 estas vulpo [sovagxa hundo kun densa vosto] de speco/raso x2 ai 36 (kp. gerku) lubno lu'o libana x1 montras libanan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xrabo) lujvo luv jvo kunmetajxo x1 (teksto) estas kunmetita predikato kun signifo x2 kaj argumentoj x3 konstruita el metaforo x4 1b 428 (kp. stura, cmavo, gismu, rafsi, smuni) lumci lum lu'i lavi x1 (aganto) lavas/purigas x2-on de malpurajxo x3 en/per lavmaterialo(j) x4 5g 16 [senaganta lavigxo/purigxo (= cuvbi'o, jisybi'o)]; (kp. djacu, jinru, litki, zbabu, jinsa, curve) lunbe lub nuda x1 estas nuda/sen kovrilo/vestoj/[protekto] a 17 (kp. taxfu, bandu) lunra lur luno x1 estas la luno de la tero (default); x1 estas grava natura satelito/luno de planedo x2 am 36 (kp. plini, solri, terdi, mluni) lunsa lus kondensigxi x1 kondensigxas/likvigxas sur x2 je temperaturo x3, premo x4; x1 estas roso/kondensajxo sur x2 a 0 (kp. cilmo, dunja, febvi, runme, bumru) mabla mal acxa x1 estas malestimiga/malfavora senco/signifo de x2 uzita de x3; x3 malestimas/'malbenas' x2-on en formo x1 3d 78 [damna, fika, merda, kondamnita]; (kp. palci, dapma, xlali, zabna, funca, ganti, ganxo, gletu, gutra, kalci, pinca, pinji, plibu, vibna, vlagi, zargu) mabru mab mamulo x1 estas mamulo de speco x2 6c 7 (kp. danlu, ladru, tatru, ractu, xanto, xarju) macnu cnu neauxtomata x1 (okazo/ago/procedo) estas neauxtomata/homdirektata en funkcio x2 sub kondicxoj x3 7g 1 (kp. zmiku, jitro) makcu ma'u matura x1 estas matura/elkreskinta/adolta/plenagxa en evolua kvalito x2 (ka) 9c 18 (kp. cifnu, ninmu, verba, banro, farvi, nanmu) makfa maf magia x1 estas magia/supernatura/sorcxarta por x2, fare de homo/forto/dio x3 a 50 (kp. krici, manci) maksi mak magneta x1 estas magneta [adjektivo] kun magneta kampo x2 a 1 (kp. dikca, trina, xlura) malsi mas templo x1 estas templo/pregxejo/sanktejo/sinagogo/sanktujo de religio x2 cxe loko/servanta regiono x3 9a 33 [x2 povas esti okazo de formo (... adoras/omagxas ...), do (metafore etendigxas al) monumento (= mojmalsi, si'armalsi)]; (kp. cevni, krici, lijda, ritli) mamta mam patrino x1 estas patrino de x2; x1 patrinas/agas patrine al x2; [ne nepre biologiaj] 4b 128 (kp. patfu, sovda, rirni, rorci, tarbi, famti, bersa, jbena) manci mac miri x1 miras pri x2 9d 43 (kp. cinmo, makfa, kucli, spaji, cinri, banli, sisku) manfo unuforma x1 (objekto/okazo) estas unuforma/homogena en eco x2 (ka) 7j 11 (kp. prane, curve, ranji, vitno, stodi, dikni, sampu, traji) manku man malhela x1 estas malhela/malmulte lumigita 1a 67 (kp. blabi, gusni, ctino; uzu je kandi aux xekri kun koloroj, ctino) manri mar referenco x1 estas referenco/referenckadro/normo por observi/mezuri/determini x2-on, per/laux reguloj x3 2d 70 (x1 povas esti objekto aux ideo (si'o)); (kp. cmavo ma'i, ckilu, merli, pajni, cimde, jdice, marde) mansa kontentigi x1 kontentigas/satigas taksanton x2 en eco (ka)/stato x3; x2 taksas x1-on kontentiga en eco x3 8c 39 (kp. pajni) manti formiko x1 estas formiko de speco/raso x2 ai 135 (kp. cinki, jalra) mapku map cxapo x1 estas cxapo/cxapelo/krono/kasko/kapvesto el materialo x2 3f 18 (kp. taxfu, stedu, drudi) mapni kotono x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kotono [tipo de sxtofo/materialo] ah 2 (kp. bukpu) mapti mat tauxgi x1 tauxgas/konformas/akordas/respondas al x2 en eco/aspekto x3 7j 47 (kp. satci, tugni, sarxe, drani, tarmi, ckini, mintu) marbi mra haveno x1 estas sxirmejo/haveno/rifugxejo/ripozejo protektanta x2-on de dangxero/minaco x3 4d 14 (kp. bandu, ckape, snura, drudi, sepli, bitmu, gacri) marce ma'e veturilo x1 estas veturilo/vehiklo portanta x2-on sur surfaco/medio x3, pelita de x4 7f 12 (kp. klama, matra, bevri, bloti, carce, karce, sabnu, skiji) marde mad moralo x1 estas la etiko/moralo/moralaj normoj/etikaj normoj de x2 (ind./mass) pri situacio x3 a 6 [x1 kutime estos abstraktajxo, regulo aux reguloj de konduto; ankaux principoj; ankaux konscienco (= sezmarde)]; (kp. palci, vrude, lijda, manri, javni, tarti, zekri) margu mag hidrargo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el hidrargo/merkuro (Hg); [metafore: fluida metalo; temperaturo] ag 2 (kp. jinme) marji maj mai materio x1 estas materio/sxtofo/materialo de tipo/kompozicio enhavanta x2-on en formo x3 6b 29 [ankaux: (adjektivo:) x1 estas fizika (unu senco)/materiala]; (kp. morna, mucti, nejni, tarmi, dacti) marna kanabo x1 estas kvanto da kanabo/juto de speco/raso x2 aj 2 (kp. skori, tanko, sigja, xukmi) marxa max frakasi x1 [forto] frakasas/pistas/kunpremas/muelas x2-on en pulpon/pulvoron/pecetojn/erojn/misformitajxon x3 a 6 (kp. daspo, pesxu, zalvi, bapli) masno sno malrapida x1 estas malrapida/malvigla en ago/stato x2 (okazo/stato) 4f 37 (kp. sutra) masti ma'i monato x1 dauxras x2 monatojn (default estas 1 monato) laux normo x3 3e 36 [cxi tiu monato (= cabma'i); venonta monato (= bavla'ima'i); pasinta monato (= prula'ima'i)]; (kp. detri, djedi, jeftu, nanca) matci matraco x1 estas matraco/litkuseno/remburajxo/vatajxo [plata, mola, densa formo] el materialo x2 a 13 [ankaux: matraco = (kicymatci)]; (kp. kicne, tapla, karda, ckana) matli lino x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el lino [tipo de sxtofo/materialo] ah 12 (kp. bukpu) matne butero x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el butero/margarino el fonto x2 5b 6 [mangxebla graso, solida sed sxmirebla je ordinaraj temperaturoj; elmilka butero (= ladmatne)]; (kp. grasu, kruji) matra motoro x1 estas motoro/masxino funkciiganta/pelanta/potenciganta x2-on a 0 (kp. marce, minji, carce) mavji mav aveno x1 estas kvanto da aveno [greno] de speco/raso x2 aj 3 (kp. gurni) maxri xri tritiko x1 estas kvanto da tritiko [greno] de speco/raso x2 aj 9 (kp. gurni) mebri meb frunto x1 estas (la) frunto [elstara plata/glata kapo/korpoparto] de x2 aa 18 (kp. stedu, flira) megdo meg 1E6 mega- x1 estas miliono [1x10**6] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu, litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi,xecto,xexso, zepti, zetro) mei mem mei opo sxangxas nombron en selbri; x1 estas -opo formita el aro x2 kun membroj x3 - [x1 estas kolektivajxo kun N eroj x3 konsistiganta aron x2; x3 (ne nepre kompleta nombrado) estas [inter la] membroj de x2]; (kp. cmima, gunma, cmavo moi) mekso mek me'o MEX matematika esprimo x1 [kvantigilo/esprimo] estas matematika esprimo interpretita laux reguloj/konvencio x2 7e 88 (kp. cmaci, dilcu, fancu, frinu, jalge, namcu, parbi, pilji) melbi mel mle bela x1 estas bela/placxa/agrabla al x2 laux aspekto x3 (ka) laux estetika normo x4 6c 191 [ankaux: gracia]; (kp. pluka, xamgu) meljo mej malaja x1 montras malajan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 1 (kp. baxso, bindo) menli men menso x1 estas menso/intelekto/psiko/[konscio] de korpo x2 3l 26 [(adjektivo:) x1 estas mensa/psikologia fenomeno; pluraj personecoj (= so'i menli)]; (kp. besna, morji, mucti, pensi, sanji, xanri, sevzi, xadni) mensi mes me'i fratino x1 estas fratino de x2 laux ligilo/normo/gepatro(j) x3; [ne nepre biologiaj] 4b 38 (kp. bruna, tunba, tamne, famti) mentu met me'u minuto x1 dauxras x2 minutojn (default estas 1 minuto) laux normo x3 3e 12 (kp. junla, cacra, snidu, tcika) merko mer usona x1 apartenas al usonan kulturon/naciecon/dialekton laux aspekto x2 1b 38 (kp. brito, bemro, ketco, xispo, glico) merli mre mezuri x1 (aganto) mezuras/taksas x2-on [kvanto] kiel x3 unuoj en skalo x4 (si'o), kun precizeco x5 al 14 (kp. kancu, rupnu, fepni, dekpu, gutci, minli, merli, bunda, ckilu, gradu, satci, centi, cimde, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, kramu, litce, manri, megdo, mikri, milti, nanvi,petso, picti, terto,xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) mexno mex meksika x1 montras meksikan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xispo, bemro, spano) mi mib mi pro-sumti: mi/ni la parolanto(j)/auxtoro(j); identigita(j) per mem-vokativo 1d 0 (kp. sevzi) midju mij mezo x1 estas meze/centre de x2; (adjektivo:) x1 estas centra 2d 31 (kp. lanxe, jbini, nutli, snuji, milxe, denmi, ralju) mifra mif cxifrajxo x1 estas cxifrajxo/kriptajxo/kodigita teksto el malkasxa teksto x2 laux cxifro x3; x1 estas cxifrita a 2 [kodo (= termifra)]; (kp. mipri, lerfu, sinxa) mikce mic kuraci x1 kuracas/flegas/akusxas/prizorgas x2-on pro malsano x3 per kuracmetodo x4 4c 63 [(adjektivo:) x1, x4 estas medicina; x2 estas paciento de x1 (= selmikce por reordigitaj lokoj); x2 estas kuracata de x1 homo/x4 kuracado/metodo; sukcese kuraci/sanigi (= sadmikce, sadvelmikce), kuracigxi/sanigxi (=sadyselmikce, ka'orbi'o por ne implici eksteran aganton/procedon, kvankam la x1 kaj x4 de mikce povas esti mem/interna); kuracado (= velmikce)]; (kp. bilma, kanro, spita) mikri mik 1E-6 mikro- x1 estas milionono [1x10**-6] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi,xecto,xexso, zepti, zetro) milti mil .001 mili- x1 estas milono [1/1000; 1x10**-3] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso,zepti,zetro) milxe mli milda x1 estas milda/neekstrema/meza/ioma en eco x2 (ka); x1 estas ne tre x2 6k 58 (kp. mutce, traji, kandi, ruble, midju, nutli, ralci, traji) minde mid mi'e ordoni x1 ordonas al x2 ke rezulto x3 (okazo/stato) okazu; x3 estas ordonita 1h 91 [ankaux: x1 ordonas/ekigas/instrukcias/[incitas] x2-on fari/okazigi x3; x1 estas komandanto; komando (= termi'e)]; (kp. lacri, te bende, jatna, ralju, jitro, turni, tinbe) minji mi'i masxino x1 estas masxino por uzo/funkcio x2; [auxtomata aparato, sen rekta kontrolo de funkcio] 7g 13 [ankaux: masxinaro/mekanismo; masxino estas ekigita de agento/forto, sed post tio gxi plenumas sian funkcion auxtomate; se memregata, (minji estas) estajxo (= zukte)]; (kp. cabra, matra, tutci, zukte, pilno, skami) minli mejlo x1 estas x2 (default 1) longaj lokaj unuoj de distanco [ne-metra], x3 subunuoj, normo x4 al 1 (pliajn subunuajn lokojn oni povas aldoni kiel x5, x6, ...); (kp. mitre, kilto, clani, ganra, condi, rotsu, rupnu, fepni, dekpu, gutci, minli, merli, bunda, kramu) minra mir reflekti x1 reflektas/spegulas/ehhas x2-on [objekto/radiado] al observanto/punkto x3 kiel x4; x2 resaltas sur x1 a 40 [ankaux: x1 estas spegulo/reflektoro/reflektilo]; [x2 povas esti lumo, lu'e de bildigita objekto; x4 povas esti bildo aux ehho aux x2 mem se fizika objekto; x3 povas esti vojo por resaltanta objekto; ka estas reflekto]; (kp. catlu, viska, lenjo, pensi) mintu mit mi'u sama x1 estas sama/identa al x2 laux normo x3; (x1 kaj x2 intersxangxeblaj) 2g 47 (kp. panra, satci, mapti, simsa, drata, dunli, cmavo du - kiu ne havas lokon por normo, simxu) mipri mip sekretigi x1 sekretigas x2-on kasxitan al x3 per metodo x4; x2 estas sekreta; x1 kasxas x2-on 3l 53 [netransitiva kasxita/sekreta, sen agento (= selcri aux nalterju'o); sekreta (= selmipri)]; (kp. stace, mifra, sivni, djuno, cirko, jarco) mirli cervo x1 estas cervo/alko de speco/raso x2 ai 0 (kp. mabru, danlu) misno mis mi'o fama x1 (homo/objekto/okazo) estas fama/renoma/reputacia inter homoj/komunumo x2 (kolektivajxo) 7j 8 [ankaux: celebrata/bone konata; (malestimiga senco:) fifama (= malmi'o)]; (kp. se sinma, banli) misro egipta x1 montras egiptan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. friko, muslo, xrabo) mitre tre metro x1 estas x2 metroj [metra unuo] en longeco (default 1) mezurita en direkto x3 laux normo x4 af 0 (kp. kilto, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, gutci, litce, megdo, mikri, milti, minli, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) mixre mix xre miksajxo x1 (kolektivajxo) estas miksajxo/koloido kun ingrediencoj x2 5c 19 [x2 miksigxas en x1-on; x2 estas en x1, ingredienco/parto/ero/elemento de x1 (= selxre por reordigitaj lokoj)]; (kp. salta, te runta, stasu, jicla, sanso) mlana mla flanko x1 estas flanke de x2 kaj fronte al x3 el vidpunkto/referenckadro x4 1e 88 (kp. crane, trixe, pritu, zunle kiu diferencas je tio, ke la direkto de alfrontado estas la fronta kaj ne la latera flanko. La x4 de mlana povas esti la fronta aux malfronta flanko de x2, korbi) mlatu lat kato x1 estas kato de speco/raso x2; (adjektivo:) x1 estas kata ai 124 (kp. cinfo, tirxu, gerku) mleca mec me'a malpli x1 estas malpli ol x2 laux eco/kvanto x3 (ka/ni) en kvanto x4 6k 57 [ankaux: negativa (= nonme'a)]; (kp. cmavo me'a, cmavo su'o, jdika, zmadu, traji) mledi led sximo x1 estas sximo/fungo/agariko/trufo de speco/raso x2 parasita/kreskanta sur x3 aj 5 (kp. clika) mluni lun satelito x1 estas satelito/luno orbitanta x2 kun karakterizaj ecoj x3, orbitaj parametroj x4 am 1 (kp. plini, solri, lunra) mo'a mob tro malmultaj cifero/nombro: tro malmultaj; subjektiva - moi mom moi vica selbri sxangxas nombron en vican selbri; x1 estas (n)-a membro de aro x2 vicigita laux regulo x3 7e 0 (x2 estas komplete specifita aro) mo'i mov spaca movo indikas movojn en la spaco-tempo - mokca moc punkto x1 estas punkto/momento [0-dimensia formo] cxe/je tempo/loko x2 9b 14 [x1 estas sendimensia]; (kp. jipno, jganu, linji, stuzi, tcika) moklu mol mo'u busxo x1 estas (la) busxo [korpoparto] de x2; (metafore: enirejo/enfluejo por konsumo) 1c 14 (kp. ctebi, denci, tance) molki mlo muelejo x1 estas muelejo/fandejo/fabriko/[assembly line] plenumanta procedon x2 ap 0 [(malkiel fanri,) ne nepre produktas ion; grajnomuelejo (= grumlo), muelejo (= zalmlo, zalmlotci, zalmloca'a)]; (kp. gasta, gurni, tirse, fanri, zalvi) molro mo'o grammolekulo x1 estas x2 grammolekuloj [metra unuo] en substanco (default estas 1) laux normo x3 af 2 (kp. centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) morji moj mo'i memori x1 memoras/rememoras faktojn/memorajxon x2 (du'u) pri temo x3 2h 114 (kp. cmavo ba'anai, menli, pensi, sanji, djuno, notci) morko mor moroka x1 montras morokan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. friko, xrabo, muslo) morna mon mo'a modelo x1 estas/elmontras/reprezentas modelon/desegnon de formoj/okazoj x2 arangxitaj laux strukturo x3 9b 14 [x3 estas [modelo] por x1 (= termontai, aux la pli abstrakta = termonsi'o); bildo (= gusmo'a, nenmo'a, dairmo'a, selylenmo'a, selmirmo'a, velmirmo'a, sed ankaux cxiuj tiuj kun -tai anstataux -mo'a por la idealo)]; (kp. ciste, ganzu, marji, slilu, stura, tarmi, boxna, cimde, gidva, jimpe, rilti) morsi mro mortinta x1 estas mortinta/jam ne vivas 4c 244 [morti (= mrobi'o, co'urji'e)]; (kp. jmive, catra, betri) mosra mos frikcio x1 estas frikcio/frotforto [forto kontraux movo] pro kontakto/interfrotigxo inter x2 kaj x3 a 3 [ankaux: visxi; x2 frotigxas/interfrotigxas kun/kontraux x3 (= termosra)]; (kp. sakli, sraku, jabre, satre, guska, pencu, spali) mraji sekalo x1 estas kvanto da sekalo [greno] de speco/raso x2 aj 3 (kp. gurni) mrilu mri posxti x1 posxtas [transigo tra peranta servo] x2-on al x3 de x4 per portanto/reto/sistemo x5 4i 15 [ankaux: x4 posxtejo, posxtujo]; (kp. benji [cxe kiu la medio ne nepre estas 3a partoprenanto/servo/sistemo, kaj x2 ne nepre konsistigas el unuopaj unuoj], notci, xatra, tcana) mruli mru martelo x1 [ilo] estas martelo por marteli x2-on [celo] konsistanta el pezo/kapo x3 pelita de x4 ao 2 (kp. tutci) mu mum 5 kvin cifero/nombro: 5 (cifero) 3a 0 mucti mut nemateria x1 estas nemateria/nefizika/sen materia formo 6b 8 (kp. marji, menli, pruxi, sidbo) mudri mud ligno x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el ligno el arbo(j) de tipo/speco x2 6b 27 (kp. tricu, stani) mu'e muf abstraktilo de punkt-okazo abstraktilo de punkt-okazo: x1 estas la okazo-kiel-punkto de [bridi] - mukti muk mu'i motivo x1 (ago/okazo/stato) motivas/stimulas agon/okazon x2, laux volo de x3; 6a 70 [ankaux: x1 instigas/incitas x3-on fari x2-on; x3 estas motivata de x1 okazigi rezulton/celon x2 (= termu'i por reordigitaj lokoj); (rimarku ke 'sub kondicxoj'-BAI povas aplikigxi kaj esti aldonita lauxkaze cxe la nivelo de la cxefa predikato aux ene de la ago x2)]; (kp. cmavo mu'i, nibli, te zukte - gxenerale pli bona por 'celo', se jalge, krinu, rinka, ciksi, djica, xlura) mulno mul mu'o kompleta x1 (okazo) estas kompleta/tuta/elfarita/finita; x1 (objekto) igxis tuto en eco x2 laux normo x3 7j 181 [ankaux: perfektigita, tuto; (adverbo:) plene, komplete, tute, absolute]; (kp. fanmo, culno, pagbu, xadba, prane, jalge, sumji, munje, sisti, xadni) munje muj mu'e universo x1 estas universo/kosmo [kompleta kaj ordigita tutajxo] de kampo/sfero x2 difinita laux reguloj x3 a 44 [ankaux: mondo; universo estas speco de sistemo, kiu plene ampleksas sian kampon; ekz. 'universo de parolo', aux 'mondo de birdoj'; x3 estas la reguloj/difinaj principoj kiuj distingas la universon disde aliaj universoj, aux disde ne-universo]; (kp. ciste, plini, kensa, mulno) mupli mup ekzemplo x1 estas ekzemplo/specimeno/instanco/kaze/ilustrajxo de komunaj ecoj x2 de aro x3 2h 52 (kp. cmavo mu'u, pixra) murse krepusko x1 estas [astronoma] krepusko/eklumigxo/tagigxo/vesperigxo/duonlumo de tago x2 en loko x3 3e 8 [matena krepusko, sunlevigxo (= cermurse); vespera krepusko, vesperigxo (= vacmurse)]; (kp. cerni, kandi, vanci) murta mur mu'a kurteno x1 estas kurteno/markezo/jxaluzio/persieno por kovri/mallumigi aperturon x2, kaj el materialo x3 5g 10 (kp. canko, vorme) muslo mus islama x1 apartenas al la islama/mahometana/Korana kulturo/religio/nacio laux aspekto x2 ac 11 [ankaux: muzlo]; (kp. jegvo, lijda) mutce tce multa x1 estas multa/ekstrema en eco x2 (ka), direkte al ekstremo x3; x1 estas, en x2, tre x3 6k 311 (kp. milxe, traji, banli, carmi, nutli, traji) muvdu muv mu'u movigxi x1 (objekto) movigxas al celita loko x2 [for] de deirpunkto x3 tra vojo x4 2b 59 [ankaux: mova (= comymu'u, por la nespecifa malo de senmova); post muvdu, objekto forlasas/ne plu estas cxe la deirpunkto (krom se fizike revenas tien, kiel litru aux slilu); agenta movo (=muvgau, muvzu'e), ne-agenta transitiva movo (= muvri'a), mem-pelita (= sezmuvgau), movo de parto de la objekto (= pagmu'u), havi moveblan parton (= muvypau, muvyselpau); sxajni movigxi (= mlumu'u)]; (kp. rinci, klama (kiu diferencas je tio, ke la movrimedoj estas eksplicitaj), litru, cliva, fatri; dunda, benji por agenta movo kiu ne nepre implicas forproprigon de origino, preja por simila movo sen implica agento, bevri, vimcu) muzga muz muzeo x1 estas muzeo por konservi [kaj eble montranta] x2-on en loko x3 ap 8 (kp. citri) na nar ne kontrauxdira negilo de bridi; ampleksas tutan bridi; logika neo en certaj cmavo-kunmetajxoj 1d 0 nabmi nam problemo x1 (okazo/stato) estas problemo por x2 en situacio/tasko/esploro x3 8c 30 [ankaux: x1 bezonas konsideradon de x2]; (kp. preti, danfu, ciksi, jijnu, jinvi, nandu, pensi, sidbo, spuda) na'e nal ne- skala negilo: alia ol ...; ne-...; implicita skalo aux aro 7x 0 nakni nak virseksa x1 estas virseksa/maskla/'icxa' de speco x2 montranta virajn trajtojn x3 (ka); x1 estas vira 4b 31 (kp. fetsi, bersa) nalci na'i flugilo x1 estas flugilo [korpoparto] de x2; [metafore: flanka subtena surfaco] ai 13 (kp. cipni, pimlu, rebla) namcu nac na'u nombro x1 (li) estas nombro/kvantigilo/cifero/valoro (substantivo); rilatas al valoro ne al simbolo 3a 35 (kp. lerfu, mekso, klani) nanba nab pano x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el pano [fermentigita aux ne] farita el grajnoj x2 5b 30 (kp. gurni, panlo, toknu) nanca na'a jaro x1 dauxras x2 jarojn (default estas 1 jaro) laux normo x3; (adjektivo:) x1 estas jara 3e 110 [cxijaro (= cabna'a); la venonta jaro (= bavlamna'a); la pasinta jaro (= prulamna'a)]; (kp. detri, djedi, jeftu, masti) nandu nad malfacila x1 estas malfacila/defia por x2 sub kondicxoj x3; x1 defias (ne-agentiva) x2-on 1i 54 (kp. frili, nabmi, jdari, talsa, tinsa) nanla knabo x1 estas knabo [juna vira homo] de agxo x2 nematura laux normo x3 4b 44 [vorto evitinda en metaforo/ekzemplo kiel seksisma; (uzu je verba)]; (kp. nixli, verba, nanmu, bersa) nanmu nau viro x1 estas viro; x1 estas vira homeca persono [ne nepre adolta] 1k 332 [vorto evitinda en metaforo/ekzemplo kiel seksisma; (uzu je remna aux prenu)]; (kp. ninmu, remna, prenu, makcu, nanla, bersa) nanvi nav 1E-9 nano- x1 estas miliardono [1x10**-9] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) narge nag nukso x1 estas nukso [korpoparto: malmolsxela frukto] el planto/speco x2 kun sxelo x3 kaj grajno x4 aj 0 [ankaux: x4 nukleo, centro (= velnarge por reordigitaj lokoj)]; (kp. grute, stagi, jbari, midju) narju naj orangxa x1 estas orangxa [koloradjektivo] 1a 31 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, xunre, pelxu, solji) natfe naf na'e negi x1 (du'u) kontrauxdiras/negas/refutas/neas x2-on (du'u) laux reguloj/logiko x3 7a 1 [ankaux: escepto (= nafmupli); agenta kontrauxdiro/neo (= nafxu'a aux tolxu'a)]; (kp. nibli, tugni, zanru, xusra) natmi nat nai nacio x1 estas nacio/gento/popolo de homoj x2; [homoj kun komuna historio/kulturo] ab 42 (kp. jecta, kulnu, lanzu, gugde, bangu, cecmu) navni neono x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el inerta gaso de tipo x2 [neono/argono/radono/ksenono] ag 4 [default neono] (kp. xukmi, gapci) naxle nax xle kanalo x1 estas kanalo al x2 elde x3 tra x4 ap 0 [x2/x3 povas esti neordigitaj]; (kp. pluta, rirxe, klaji, dargu) nazbi naz zbi nazo x1 estas la nazo [korpoparto] de x2 kun naztruo(j) x3; [metafore: elstarajxo] 1c 11 (kp. degji, panci, sumne, tance) nejni nen energio x1 estas energio de tipo x2 en formo x3 a 6 [radiajxo (= nenli'i)]; (kp. marji, tarmi, kantu, lazni, livla) nelci nel nei sxati x1 shatas x2 (objekto/stato); x2 estas agrabla al x1 2i 180 (kp. cinmo, djica, pluka, prami, rigni, sinma, trina, xebni, cuxna, pendo) nenri ner ne'i en x1 estas en x2; x1 estas interne de x2 [tute interne de la limoj de x2] 1e 298 [indikas tutan enhavadon]; (kp. se vasru (por enhavado ne nepre tuta), jbini, zvati, cpana, sruri, senta, snuji, bartu, diklo, jibni, jinru, setca) ni nil abstraktilo de kvanto abstraktilo de kvanto: x1 estas kvanto de [bridi] mezurita laux skalo x2 3b 0 (kp. klani) nibli nib ni'i implici x1 logike implicas/necesigas agon/okazon/staton x2 laux reguloj/logiko x3 6a 90 (kp. natfe, rinka, mukti, krinu, cmavo ni'i, jalge, logji) nicte cte nokto x1 estas nokto de tago x2 en loko x3; (adjektivo:) x1 estas nokta 3e 58 [cxinokto (= cabycte); morgauxa nokto (= bavlamcte, ecx kiam la hodiauxa nokto estas ankoraux venonta); hierauxa nokto (= prulamcte)]; (kp. donri, djedi, tcika) nikle nik nikelo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el nikelo/alia rustimuna metalo 5e 6 (kp. jinme) nilce ni'e meblo x1 [meblo] meblas x2 [loko] kun celo/funkcio x3 an 1 (kp. ckana, jubme, sfofa, stizu, dacru) nimre citro x1 estas kvanto da citro [frukto/arbo, ktp.] de speco/raso x2 aj 3 (kp. grute, slari, slami, xukmi) ninmu nim ni'u virino x1 estas virino; x1 estas ina homeca persono [ne nepre adolta] 1k 130 [vorto evitinda en metaforo/ekzemplo kiel seksisma; (uzu je remna aux prenu)]; (kp. nanmu, remna, prenu, makcu, nixli) nirna nir nervo x1 estas nervo/neuxrono [korpoparto] de x2; [metafore: reta konduko de informo/kontrolo] aa 1 (kp. ve benji) nitcu tcu bezoni x1 bezonas/dependas je/[volas] necesajxon x2 por celo/ago/etapo de procedo x3 3m 79 [ne implicas mankon]; (kp. banzu, cidja, claxu, pindi, xebni, sarcu, lacri, djica, taske, xagji) nivji niv triki x1 (aganto) trikas x2-on [tolo/drapo/objekto] el fadeno x3 a 0 (kp. cilta, fenso, jivbu, pijne) nixli nix xli knabino x1 estas knabino [juna ina homo] de agxo x2 nematura laux normo x3 4b 172 [vorto evitinda en metaforo/ekzemplo kiel seksisma; (uzu je verba)]; (kp. nanla, verba, ninmu) no non 0 nul cifero/nombro: 0 (cifero) 3a 0 [nenio (= nomei, sed ankaux nozu'i)] nobli nol no'i nobela x1 estas nobela/aristokrata/elita/titolhava en/laux kulturo/socio/normo x2 a 47 [ankaux: altklasa; alta/malalta lojxbane estas malbonaj metaforoj; rimarku ke normo x2 aplikigxas kiam la titolo/nobeleco estas ne vaste rekonita an la kulturo/socio; cxi tio inkluzivus memalprenitajn titolojn];(kp. banli) no'e nor no'e skala mezpunkta ne skala negilo: neuxtrala punkto inter je'a kaj to'e; ne vere 7x 0 (kp. nutli, midju, milxe, cmavo na'e, to'e) notci not noi mesagxo x1 estas mesagxo/noto/memorando pri temo x2 de auxtoro x3 por celita publiko x4 4i 78 [emfazo je mallongeco, unuopa aux identigebla temo (kontrasto kun xatra: la emfazo en notci estas je unuopa aux kohere focusigita temo, dum la ricevantoj estas malpli difinitaj - ja nur 'celata' publiko. xatra ne nepre havas unuopan aux fokusigitan temon - la responda loko estas por 'enhavo'); memorigilo/memorando/noto (= mojnoi)]; (kp. xatra, nuzba, mrilu, morji) nu nun abstraktilo de okazo abstraktilo de gxenerala okazo: x1 estas stato/procedo/ago/punkt-okazo de [bridi] 3b 0 (kp. fasnu) nukni nuk fuksia x1 estas fuksina/fuksia/rugxpurpura [koloradjektivo] 1a 3 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, xunre, zirpu) nu'o nu'o nerealigita potencialo modala aspekto: nerealigita potenciala okazo at 0 (kp. kakne) nupre nup nu'e promesi x1 (aganto) promesas/certigas/minacas x2-on (okazo/stato) al x3 [profitanto/viktimo] 9c 6 (kp. kajde, xusra) nurma num kampara x1 estas kampara regiono de x2; x1 estas en la kamparo 6c 39 (kp. jarbu, rarna, tcadu, cange) nutli nul nu'i neuxtrala x1 estas neuxtrala/nepartia/meza/neekstrema en skalo/malkonsento x2 8g 0 [ankaux: x2 disputo/lukto (kvankam x2 ne estas limigita al malkonsentoj, kiuj estas nur unu manifestacio de skalaj aux distribuitaj valoroj kie ekzistas meza pozicio)]; (kp. midju, lanxe, milxe, mutce, cmavo no'e) nuzba nuz novajxo x1 (du'u) estas novajxo/nova informo pri temo x2 el fonto x3, por observanto x4 4i 83 (kp. cnino, notci) pa pav 1 unu cifero/nombro: 1 (cifero) 3a 0 pacna pa'a esperi x1 esperas/deziras x2-on (okazo), kun atendita probableco x3 (0-1); x1 esperas ke x2 okazu 9d 60 [ankaux: x2 espereble okazos, laux espero de x1; la valoro de x3 estas subjektiva takso pri versxajno laux x1, kaj estas la baza determinanto de tio, cxu pacna signifas 'esperi' aux 'deziri' aux 'atendi': espero pri objektoj/statoj kun neglektebla atendo estas deziro; se la stato estas plausibly versxajna, temas pri espero; kiam la probablo estas subjektive proksima al 1, la sinteno estas atendo; la valoro gxenerale esprimigxas per neprecizaj nombroj (li piso'u gxis piro); deziri (= sotpa'a), esperi (= sorpa'a), atendi (= sojypa'a)]; (kp. djica) pagbu pag pau parto x1 estas parto/peco/porcio/segmento de x2 [kie x2 estas tuto/kolektivajxo]; x2 estas parte x1 7j 131 [en parto (= selpau)]; (kp. cmavo pa'u, mulno, xadba, spisa, gunma, rafsi) pagre gre trapasi x1 trapasas/penetras barilon/medion/pordon x2 al celita flanko x3 el deirflanko x4 4d 60 [trapasi en ambaux direktoj (= rolfargre, pagre ... soivo'ivo'o (kaj inverse))]; (kp. bitmu, denci, ganlo, kalri, vorme, pluta, canko, ragve) pajni pai jugxi x1 jugxas/arbitracias determinante/decidante aferon x2 (abstraktajxo) 2f 39 [x2 inkluzivas je: jei = regulo (jetpai), ni = kvantotakso (lairpai), ka = ecotakso (kairpai aux vampai), aux nu = arbitracii (faurpai); unuopaj okazoj de jugxado, inkluzive de specifaj decidoj/jugxoj (= paijdi, jetpaijdi, lairpaijdi, kairpaijdi, vampaijdi, faurpaijdi); jxurio (= pairkamni), servi en jxurio (= kamnypai, kiel parto de kolektivajxo x1)]; (kp. cuxna, jdice, vajni, cipra, zekri, manri, mansa) palci pac malica x1 estas malica/malvirta/kruela [morale malbona] laux normo x2 2i 52 (kp. zekri, vrude, xlali, marde, mabla) palku pak pantalono x1 estas pantalono [krurpartigita vesto] el materialo x2 3f 15 (kp. taxfu, pastu, skaci) palne pleto x1 estas pleto/plado/plata ujo [pato] kun enhavo x2, kaj el materialo x3 5c 6 [plata portilo; pleto estas platfunda kaj malprofunda aux sen rando, kaj gxenerale estas portebla]; (kp. tansi, patxu, palta, ckana) palta telero x1 estas telero/plado/subtaso [plata/iom kava vazo el kie mangxi] el materialo x2 5c 10 (kp. ckana, palne, kabri, tansi, ckana) pambe pumpilo x1 estas pumpilo/injektilo [ilo/aparato] pumpanta/injektanta fluidon x2 al x3 el x4 per rimedo x5 a 0 [fluido x2 povas esti likvo aux gaso; x5 povas esti forto; pumpilo gxenerale kauxzas premgradienton, tiel ke x3 estas loko de pli malalta premo, x4 loko de pli alta premo]; (kp. gapci, litki, rinci; metafora uzo de fepri por gaso, risna por likvajxo, rinci, tutci) panci pan odoro x1 estas odoro/aromo eligita de x2 kaj rimarkita de observanto/sensilo x3 5c 17 [nedetektita eliganto estas senodora por la observanto]; (kp. nazbi, sumne, cpina) pandi pad interpunkcii x1 (aganto) interpunkcias x2-on (esprimo) per simbolo/vorto x3 kun sintaksa/semantika efiko x4 1h 2 (kp. lerfu, basna, denpa) panje spongxo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el spongxo/poroza/truohava materialo ah 3 [ankaux: metafore uzata por koralo, grujero]; (kp. cokcu por gxenerala sorbanto) panka parko x1 estas parko/rezervejo administrata de komunumo/civito/sxtato/kompanio x2 por celo x3 ap 17 (kp. sorcu, zdile, klaji, purdi) panlo pa'o trancxajxo x1 estas trancxajxo [maldika plata porcio] de x2 (kolektivajxo) 5c 6 (kp. nanba) panpi pap paca x1 estas en paco kun x2 8g 33 (kp. jamna; uzu je sarxe, smaji, tugni por plejmultaj metaforaj etendoj, cilce, jamna) panra paralela x1 paralelas x2-on kun sola diferenca eco x3 (ka; jo'u/fa'u termo) laux normo/geometrio x4 9b 11 [ankaux: x1 estas paralela al x2, x3 estas la sola diferenco inter x1 kaj x2 (= terpanra por reordigitaj lokoj); x1 kaj x2 estas egalaj/similaj/[kongruaj]; paraleleco konsistas el ekstrema proksima simileco/konformeco tra la tuto de la ajxoj komparataj, gxenerale pri pluraj ecoj, fokusiganta je unu aux malgranda nombro da diferencoj]; (kp. cmavo pa'a, mintu, simsa, girzu, vrici) pante pat protesti x1 protestas/kontrauxas/plendas pri x2 (okazo/stato) antaux publiko x3 per ago x4 9c 12 (x4 estas okazo aux tu'a quotation) (kp. xarnu) panzi paz ido x1 estas [biologia] ido/infano/gefilo/hibrido de gepatro(j) x2; (adjektivo:) x1 estas fila 4b 23 (kp. grute, verba, bersa, tixnu, se rorci, patfu) papri folio [de libro] x1 estas [fizika] folio/[pagxo] de libro/dokumento/bindita paperfoliaro x2 1h 6 [pagxo estas la flanko de folio (= paprysfe, paprysfelai); pagxo da teksto (= papryseltcidu, paprytcidylai)]; (kp. karni, pelji, prina, xatra, vreji, pezli, cukta, ciska) parbi pab proporcio x1 (me'o, frakcio) estas proporcio de x2 (kvanto) rilate al x3 (kvanto), [x2:x3] 7e 4 [ankaux: x1 frakcio/proporcio/kvociento; x2 dividato/numeratoro; x3 dividanto/denominatoro]; (kp. frinu, dilcu, mekso) pastu pas robo x1 estas robo/tuniko/talaro/mantelo [longa/tutkorpa vesto] el materialo x2 3f 26 [ankaux: surtuto, supervesto (= paspalku)]; (kp. kosta, taxfu, palku) patfu paf pa'u patro x1 estas patro de x2; x1 naskigas x2-on; x1 agas patre al x2; [ne nepre biologia] 4b 93 (kp. mamta, rirni, rorci, tarbi, dzena, famti, panzi, bersa, sovda) patlu terpomo x1 estas terpomo [mangxebla tubero] de variajxo/kultivo x2 5b 7 (uzu je samcu por amelaj/tuberaj radikoj kiuj ne reproduktigxas per tubereroj); (kp. genja, jalna, samcu) patxu pax poto x1 estas poto/kaldrono/urno/kuvo/tino, profunda ujo por enhavo x2, el materialo/ecoj x3 ao 0 (kp. tansi, palne por profundo; baktu, botpi por malferma/kovrilhava) pe'a pev figura markas figuran/nelauxliteran uzon de parolo/teksto at 0 [en figura parolo, metaforoj povas arbitre ignori ellasitaj argumentolokoj] pelji ple papero x1 estas papero el fonto x2 1h 15 [paperfolio (= plekarda se formo gravas, plebo'o)]; (kp. karni, papri, prina) pelxu pel flava x1 estas flava/ora [koloradjektivo] 1a 32 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, narju, solji) pemci pem poemo x1 estas poemo/verso/poeziajxo pri intrigo/temo/modelo x2 de auxtoro x3 por celita publiko x4 8b 103 [x2 povas esti konvencio anstataux temo]; (kp. prosa, rimni, rilti, finti, lisri, sanga) penbi peb plumo [skribilo] x1 estas plumo/skribilo kun inko x2 aplikita per procedo x3 1f 11 (kp. ciska, pinsi, xinmo, pimlu) pencu pec pe'u tusxi x1 (aganto) tusxas x2-on per x3 [loko en x1 aux instrumento] je x4 [loko en x2] 1g 38 (kp. ganse, darxi, jgari, penmi, jorne, satre, mosra, zgana) pendo ped pe'o amiko x1 estas amiko de x2; x1 agas amike al x2 (spertanto) 2i 90 (kp. bradi, xendo, nelci, prami, bradi) penmi pen pe'i renkonti x1 renkontas x2-on en loko x3 1g 125 (kp. jorne, jikca, pencu) pensi pes pei pensi x1 pensas/konsideras/rezonas pri temo/koncepto x2 3l 164 [ankaux: x1 estas pensema (unu senco); x2 estas mensa (unu senco)/intelekta (unu senco) (= selpei)]; (kp. cmavo pe'i, jijnu, menli, morji, sidbo, jinvi, se nabmi, minra, lanli, besna, saske, skami) perli per piro x1 estas piro [frukto] de speco/raso x2 aj 6 (kp. grute) pesxu pex pasto x1 estas pasto/pulpo/pistajxo/koto [mola, glata, humida solido] de konsisto x2 6f 3 [x2: konsisto inkluzivanta x2-on, kiu ne nepre estas kompleta specifado]; (kp. marxa, kliti, tarla) petso pet 1E15 peta- x1 estas mil bilionoj [1x10**15] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, picti, terto,xatsi,xecto,xexso,zepti, zetro) pezli pez folio x1 estas foli(ar)o de planto x2 5b 26 (kp. tricu, papri, spati) pi piz decimala punkto/komo cifero/nombro: nombrobaza punkto/komo; default decimala 7e 0 picti pic 1E-12 piko- x1 estas bilionono [1x10**-12] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, terto, xatsi,xecto, xexso,zepti,zetro) pijne pinglo x1 estas pinglo/kejlo (pint-forma ilo) por fiksi/trapiki x2-on, el materialo/ecoj x3 ao 2 (kp. jesni, nivji, fenso, dinko, tutci) pikci petegi x1 petegas/pledas [petas kun humilo] al x2 por ricevi x3-on 9c 11 [ankaux: petegadi; x2 bonfaranto, patrono; x3 beno, favorajxo, donajxo, donaco] (kp. cpedu kiu estas pli gxenerala pri maniero, pindi) pikta bileto x1 estas bileto rajtiganta x2-on je rajto/privilegio x3 (okazo/stato) sub kondicxoj x4 5g 22 (kp. jaspu) pilji pi'i multipliko x1 estas la produto/rezulto de la multipliko de x2 per x3 7e 1 (kp. mekso, sumji, rapli, jalge) pilka pil pi'a krusto x1 estas krusto/sxelo/hauxto/felo/ekstera kovrajxo de x2 9f 12 (kp. grute, calku, skapi (pilka kiel gxenerala termino inkluzivas je skapi), gacri) pilno pli uzi x1 uzas/utiligas x2-on [ilo, instrumento, aparato, masxino, aganto, materialo] por celo x3 2e 174 [x2 estas utila/produktive uzata de x1 por fari x3 (= selpli por reordigitaj lokoj); dungi/okupigi (= le'ipli, lejyplicu'a)]; (kp. tutci, cabra, minji, gasnu, zukte por x2, cmavopi'o, sazri, jibri) pimlu pim pi'u plumo x1 estas plumo/plumaro [korpoparto] de besto/speco x2 ai 1 (kp. cipni, nalci, rebla, kerfa, penbi) pinca urino x1 estas urino/piso de x2 aa 1 (kp. vikmi, xasne, kalci, mabla, festi) pindi pid malricxa x1 estas malricxa/povra/senhava je varoj/posedajxoj/eco x2 a 24 [x2 estas malabunda/malsuficxa/mankanta por x1]; (kp. ricfu, claxu, nitcu, pikci) pinfu pif malliberulo x1 estas malliberulo/kaptito de x2, retenita/enfermita per rimedo/forto x3 8e 2 (kp. zifre, kavbu, rinju, ralte, fanta, cilce) pinji peniso x1 estas (la) klitoro/peniso [elstaranta reprodukta organo; korpoparto] de x2 aa 2 [gxenerale la konteksto forigas bezonon por specifo; alie: peniso (= nakpinji), klitoro (= fetpinji)]; (kp. cinse, gletu, vibna, plibu, vlagi, mabla, ganti) pinka pik rimarko x1 (teksto) estas rimarko/observo/komento pri temo x2 esprimita de x3 al publiko x4 8c 107 [ankaux: x3 rimarkas/mencias/diras x1-on pri x2 (= terselpinka por reordigitaj lokoj)]; (kp. jinvi, cusku, zgana, lanli, bacru, ciska) pinsi pis krajono x1 estas krajono/skribilo aplikanta plumbon/markan materialon x2, kun korpo/subteno [el materialo] x3 1f 20 [ankaux: skribopeniko; x1 stimulas substratan medion x2 elmontri markojn; eksplicite signifante norman plumban krajonon (= tabypinsi)]; (kp. ciska, penbi (pinsi estas pli gxenerala ol penbi), burcu, bakri) pinta pin ebena x1 estas ebena/plata/horizontala en gravito/referenckadro x2 9b 8 (kp. sraji, plita, xutla) pinxe pix trinki x1 (aganto) trinkas trinkajxon/likvan refresxigajxon x2 el ujo/fonto x3 2j 39 (kp. cidja, citka, taske, tunlo, xaksu, barja, birje) pipno pi'o piano x1 estas piano/klaviceno/sintezilo/organo; klavara muzikinstrumento ak 8 (kp. zgike) pi'u piv krucproduto nelogika kunigilo: krucproduto; kartezia produto de aroj at 0 pixra pir xra bildo x1 estas bildo/figuro/ilustracio reprezentanta/montranta x2-on, farita de artisto x3 en medio x4 4d 51 [desegnajxo (= xraselci'a), x1 desegnas x2-on (= xraci'a/xraci'a), bildo (= xratai), fotajxo/fotografajxo (= kacmyxra), foti/fotografi (= kacmyterxra, kacmyxragau, kacmyxrazu'e); skulptajxo, reliefo (= blixra)]; (kp. ciska, cinta, prina, mupli, barna, skina) plana grasa x1 estas grasa/dika/korpulenta [tro dika/bulba/sxvelinta] laux normo x2 6f 13 (kp. cinla, rotsu, barda, punli, grasu) platu pla plani x1 (aganto) planas planon/arangxon/[skemon] x2 por stato/procedo x3 8c 7 [ankaux: inventas/organizas; x2 figurajxo, skemo; la strukturo aux arangxo de objekto estus reprezentata kiel stato en x3]; (kp. cartu) pleji lej le'i pagi x1 pagas/kompensas/[rekompencas] pagon x2 al ricevanto/pagato x3 pro varoj/servoj x4 8b 59 [ankaux: x4 komercajxoj; x4 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posle'i, posyvelyle'i por neambigua semantiko); lui (= jerle'i, lejyjbera)]; (kp. canja, cnemu, friti, kargu, vecnu, jdima, prali, jerna, sfasa, dunda, jinga, dapma; vidu rimarkon cxe jdima pri distingo inter kosto/prezo/valoro, cirko, dirba) plibu pib pubo x1 estas (la) pubo/eksteraj generiloj [korpoparto] de x2 aa 0 (kp. cinse, gletu, pinji, vibna, vlagi, ganti, mabla) plini planedo x1 estas planedo turnanta cxirkaux x2 kun planedaj ecoj x3, orbitaj parametroj x4 am 16 (kp. lunra, mluni, terdi, solri, munje) plipe pip pi'e salti x1 (aganto/objekto) saltas al x2 el x3 atingante alto x4 pelita de x5 1g 54 [lokstrukturo paralelas tiun de klama; do x4 povas esti vojeca esprimo]; (kp. bajra, stapa, cpare, lafti) plise pomo x1 estas pomo [frukto] de speco/raso x2 5b 8 (kp. grute) plita pit ebeno x1 estas ebeno [2-dimensia formo] difinita de punktoj x2 (aro); x1 estas plata/[glata] 9b 18 [ankaux: x1 estas ebena/plata]; (x2 estas aro de punktoj almenaux suficxaj por difini la ebenon); (kp. xutla, sefta, tapla, karda, boxfo, pinta) plixa lix plugi x1 (aganto) plugas/sulkigas/kulturas [trancxas kaj renversas] x2-on per ilo x3 pelita de x4 ao 1 (kp. kakpa, sraku, katna, skuro) pluja luj kompleksa x1 estas kompleksa/malsimpla/komplika laux aspekto/eco x2 (ka) laux normo x3 6f 28 [ankaux: implikita, konfuza]; (kp. cfipu, banli, sampu, jgena) pluka puk pu'a placxi x1 (okazo/stato) placxas/estas agrabla/cxarma al x2 sub kondicxoj x3 9c 131 (kp. rigni, cmavo pu'a, melbi, nelci, prami) pluta lut lu'a kurso x1 estas kurso/vojo/irvojo al x2 el x3 tra/difinita de punktoj x4 (aro) 5d 309 [kurso nur interkonektas deirpunkton kaj celon, sed ne nepre estas iel ajn plibonigita; (x4 estas aro de punktoj almenaux suficxaj por difini la kurson)]; (kp. litru, naxle, tcana, dargu, klaji, ve klama; tadji, zukte por rimedoj por iu celo, klama, pagre) polje plo faldi x1 (forto) faldas x2-on je loko/formanta faldo(j)n x3 a 0 [por agenta faldado (= plogau, plozu'e); uzu nombron en x3, aux rapli, por indiki plurajn faldojn]; (kp. korcu, cinje, boxfo, boxna) polno pol polinezia x1 montras polinezian/oceanian (geografia regiono) kulturon/naciecon/lingvojn laux aspekto x2 ab 1 (kp. sralo, daplu, xamsi) ponjo pon po'o japana x1 montras japanan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 4 (kp. xazdo, daplu) ponse pos po'e posedi x1 posedas/havas x2-on laux legxo/kutimo x3; x1 estas posedanto de x2 laux x3 5g 188 (x3 gxenerale estas grava; la koncepto estas tre vasta kiam ne limigita, kaj la naturo/interpreto de posedo estas tre kulturdependa); (kp. ckini, ralte, jitro, steci, srana, tutra, turni, zivle) porpi pop po'i rompigxi x1 rompigxas/frakasas/[disfendigxas/splitas/krevigxas] en pecojn x2 4c 36 (kp. xrani, spofu, se katna) porsi por poi sinsekvo x1 [vicigita aro] estas vico/sinsekvo/ordigita/listigita per apliko de komparo/reguloj x2 super neordigita aro x3 7c 49 [ankaux: (adjektivo:) x1 estas seria]; (aroj komplete specifitaj); (kp. cmavo po'i, lidne, liste, cmima) porto pot portugala x1 montras portugalan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 3 (kp. brazo) prali pal profito x1 estas profito/gajno/avantagxo/utilon al x2 rezultanta de ago/procedo x3 8d 12 [ankaux: (fe) x2 profitas el x3 (= selterprali por reordigitaj lokoj); x1 povas esti specifa objekto, varo (kolektivajxo), okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= selposprali por neambigua semantiko)]; (kp. vecnu, cnemu, pleji, jinga, canja, sfasa, jerna, jdima, dunda, zivle) prami pam pa'i ami x1 amas x2-on (objekto/stato) 9d 115 [ankaux: x1 estas ama al x2, x1 estas amanto de x2 (unu senco), x2 estas amata de x1 (= selpa'i por reordigitaj lokoj)]; (kp. cinmo, xebni, nelci, djica, sinma, pluka, kurji, pendo, speni) prane pa'e perfekta x1 estas perfekta/ideala/arketipa/sendifekta/neplibonigebla en eco/aspekto x2 (ka) 7j 45 [ankaux: sen difekto/eraro]; (kp. manfo, curve, traji, cfila, mulno) preja pej pe'a disvastigxi x1 disvastigxas/etendigxas sur x2-on el komenca stato x3 7j 2 (kp. tcena, kuspe, ranji, fatri, muvdu, benji) prenu pre persono x1 estas persono/individuo (substantivo) [ne nepre homa]; x1 montras personecon 1k 632 (kp. nanmu, ninmu, remna, zukte, sevzi) preti ret rei demando x1 (citita teksto) estas demando pri temo x2 de demandanto x3 al publiko x4 1h 149 (kp. nabmi, danfu, ciksi, frati, spuda, cpedu) prije pij sagxa x1 estas sagxa pri afero x2 (abstraktajxo) por observanto x3 a 54 (kp. bebna) prina pri presajxo x1 estas presajxo/bildo sur surfaco x2 farita per ilo/presilo/objekto x3 a 5 (kp. cukta, papri, pelji, pixra, ciska, danre, barna) pritu dekstra x1 estas dekstre de x2 kiu frontas al/en referenckadro x3 1e 55 [ankaux: x3 estas la normo pri orientigxo por x2]; (kp. cmavo ri'u, mlana, crane, trixe, farna, zunle) prosa ros ro'a prozo x1 estas prozo pri intrigo/temo x2 de auxtoro x3 por celita publiko x4 8b 9 [ne-poezia skribita teksto, sen intenca rimo aux mezuro; x2 povas esti konvencio anstataux temo]; (kp. cfika, lisri, cukta, pemci, finti) pruce ruc ru'e procedo x1 estas procedo kun enigoj/rimedoj x2, eligoj/rezultoj/produktoj x3, pasanta tra pasxoj/etapoj x4 8f 11 [x2 rimedo (= selru'e, sed ankaux ru'etci, (ru'er-/ruc- aux selru'e-/selruc- modifantaj:) selxaksu, selsabji, livla)]; (kp. cmavo pu'e, farvi, tadji, grute, tcini) pruni pun elasta (adjektivo:) x1 estas elasta/resaltema/risorta a 0 (kp. ckabu, tcena) pruxi rux ru'i spirito x1 estas spirita/rilatas lauxnature al la animo [jen energio jen estajxo]; x1 estas fantoma/etera a 49 [ankaux: animo (= ruxse'i)]; (kp. censa, lijda, mucti, xadni) pu'i pus realigita potencialo modala aspekto: realigita potencialo at 0 (kp. kakne) pulce puc pu'e polvo x1 estas polvo/precipitajxo el x2 en medio/sur surfaco x3 a 22 (kp. te zalvi, danmo, purmo, sligu) pulji policano x1 estas policano/policisto prizorgante la obeon de legxoj/reguloj/ordono x2 a 15 [policisto, kiel agento de auxtoritato (= ca'irpulji, ka'irpulji), kiel parto de polica forto (= puljysoi, kiel parto de puljyselsoi); armea policano (= jempulji, bilpulji)]; (kp. catni, sonci, bilni, flalu, bandu, jemna, zekri, krati) pulni pulio x1 estas pulio [ilo] por plenumi agon/funkcion x2 turnigxanta cxirkaux akso x3 ao 0 (kp. tutci, xislu, vraga) punji puj pu'i meti x1 (aganto) metas/lokigas x2-on cxe/en/sur surfaco/loko x3 1g 88 (kp. cpacu, lebna, cpana, batke, setca) punli pul sxveligxo x1 estas sxveligxo/elstarajxo/konveksajxo [formo] cxe/en/sur x2, el materialo x3 9b 0 (kp. balji, cmana, plana) purci pur pru estinta x1 estas en la estinteco de/pli frua ol/antaux x2 en tempa sinsekvo; x1 estas antauxa; x2 estas posta 4a 59 [nur tempa vicigo (alie uzu je lidne); x1 povas kunokazi samtempe kun x2 se gxi komencigxis antauxe, x1 komencigxas antaux ol x2 sed kontinuas dum x2 (= cfaprucabna); x1 jam finigxinta antaux ol x2 komencigxas (= fampru), x1 kompleta antaux ol x2 komencigxas (= mulpru)]; (kp. lidne, balvi, cabna, farna) purdi pud gxardeno x1 estas gxardeno/prizorgita/kultivita kampo de familio/komunumo/bienisto x2 kreskiganta plantojn/kultivon x3 6c 17 [fruktarbejo (= ricpurdi)]; (kp. foldi, cange, panka) purmo pum pu'o pulvoro x1 estas pulvoro el materialo x2 9f 0 [faruno (= grupu'o, xripu'o)]; (kp. pulce, zalvi) pu'u puv abstraktilo de procedo abstraktilo de procedo: x1 estas procedo de [bridi] procedanta laux etapoj x2 - (kp. pruce) racli racia x1 (ago/konduto) estas racia/sana laux normo x2 a 1 (kp. fenki) ractu kuniklo x1 estas kuniklo/leporo de speco/raso x2 ai 28 (kp. mabru, kerlo) radno ra'o radiano x1 estas x2 radianoj [metra unuo] en angula mezuro (default estas 1) laux normo x3 aj 0 [mezurita en gradoj (julra'o); dekstra supreniro [astronomia mezuro] (= cacryra'o)] (kp. jganu, kilto, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, gutci, litce, megdo, mikri, milti,minli, nanvi, petso,picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) rafsi raf afikso x1 estas afikso/prefikso/sufikso/kunmeta-formo por vorto/koncepto x2, formo/ecoj x3, lingvo x4 1b 219 (kp. valsi, lujvo, pagbu) ragve rav trans x1 estas trans/aliflanke de brecxo/limo x2 ekde x3 3j 32 [gxuste trans limo/brecxo, gxenerale je distanco kiel eble plej mallonga trans la limo]; (kp. dukti, kuspe, bancu, kruca, cripu, pagre) rakso iraka x1 montras irakan kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xrabo) raktu ra'u perturbi x1 (objekto/homo/okazo/situacio) perturbas/maltrankviligas/cxagrenas x2-on (homo) kauzante problemo(j)n x3 4c 41 [ankaux: aflikti, gxeni; x1/x3 estas zorgo por x2, x2 estas maltrankviligita de/zorgas pri x1/x3 (= selra'u por reordigitaj lokoj)]; (kp. dicra, fanza, zunti, kurji, xanka) ralci rac delikata x1 estas delikata/subtila/rafinita en eco x2 (ka) 7j 17 [facile difektebla aux igebla malpli placxa/pura/efika] (kp. jdari, ranti, tsali, milxe, kukte) ralju ral cxefa x1 estas cxefa/precipa/estra, plej signifa inter x2 (aro) en eco x3 (ka) 8c 87 [cxefajxo (= ralselpra); generalo/admiralo/prezidento/cxefo (= ralja'a, ralterbe'e; uzu aldonajn terminojn por distingi inter ili); ankaux primara, unuagrada, unuaranga, precipa; (x2 estas kompleta specifado de aro)];(kp. vajni, te bende, minde, lidne, jatna, jitro, gidva, midju) ralte ra'e reteni x1 retenas/konservas/tenas x2-on en sia posedo 2b 15 (kp. cirko, rinju, ponse, jgari, pinfu, stali, curmi) randa rad cedi x1 cedas al x2 (forto/aganto) sub kondicxoj x3 a 0 (kp. jdari, renvi, ranti, se bapli) rango rag organo x1 estas organo [korpoparto] de korpo/speco x2 plenumanta funkcion x3 aa 0 [ankaux: sweetmeat (= ragdja)] (kp. besna, livga) ranji ra'i dauxri x1 (okazo/stato) dauxras/persistas dum intervalo x2; x1 (eco - ka) estas konstanta dum x2 9b 143 (kp. temci, kuspe, renvi, cedra, citsi, manfo, vitci, cukla, fliba, preja, tcena) ranmi ram mito x1 estas mito/legendo, kulture signifa rakonto pri x2 en mitologio x3 de kulturo x4 ac 13 [ankaux: x1 estas mita/fea rakonto; uzata adjektive por ne-homaj estajxoj (= ramda'u) de rakonto/mito/legendo/religio, ekz. dragono; ferakonto (= veryranmi)]; (kp. lijda, lisri, crida) ransu bronzo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el bronzo de konsisto enhavanta x2-on ah 1 (kp. jinme, tunka, lastu) ranti ran mola x1 estas mola/ceda/nerezista al forto x2 sub kondicxoj x3 2g 24 (kp. ralci, jdari, lakse, randa, gradu) ranxi rax ironio x1 estas ironia/kontrauxa al atendo x2 en stato/eco/aspekto x3 a 5 (kp. dukti, frica, cizra) rapli rap ripetigxi x1 [ago] ripetigxas por x2 (kvanto) fojoj 1h 32 [praktiki (= rapyzu'e, rapxelcli, rapyzukmo'i)]; (kp. cmavo roi, cafne, krefu, fukpi, pilji, xruti) rarna rar natura x1 estas natura/spontana/instinkta, ne [konscie] kauxzita de homo(j) 6c 31 (kp. rutni, jinzi, nurma, stati) ratcu rato x1 estas rato de speco/raso x2 ai 51 (kp. smacu) ratni rat atomo x1 estas atomo de elemento/atomnombro x2 de isotopa nombro/atoma pezo x3 a 4 (kp. kantu por baza unuo de eco aux ago; selci por baza fizika subunuo, gxenerale de kolektivajxo) re rel 2 du cifero/nombro: 2 (cifero) 3a 0 rebla reb vosto x1 estas (la) vosto/apendico [korpoparto] de x2; [metafore: trenata, sekvanta porcio/alpendajxo] ai 9 (kp. nalci, pimlu, se lidne, trixe, birka, jimca) rectu rec re'u viando x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el viando/karno el fonto/besto x2 5b 30 (kp. sluji) remna rem re'a homo x1 estas homo; (adjektivo:) x1 estas homa 1k 219 (kp. nanmu, ninmu, prenu) renro rer re'o jxeti x1 jxetas/lancxas x2-on al/en direkto x3 (pelo interna al x1) 8h 53 (kp. cecla (pli gxenerala termino), danti) renvi rev re'i elteni x1 eltenas/toleras/suferas/dauxras/travivas/restas/persistas/rezistas tra x2 por intervalo/dauxro x3 4c 21 [ankaux: eldauxras; x1 persistas/dauxras por dauxro x3; (adjektivo:) x1 estas rezistema/dauxrema]; (kp. ranji, kuspe, randa, lifri, stali, temci) respa res reptilio x1 estas reptilio/rampulo de speco/raso x2 ai 1 (kp. danlu, banfi, since) ricfu rif cfu ricxa x1 estas ricxa je varoj/posedajxoj/aspekto x2 a 43 (kp. solji, banzu, dukse, pindi) rigni rig nauxziga x1 estas nauxziga/abomena/malbongusta por x2 sub kondicxoj x3 a 5 (kp. djica, nelci, trina, vamtu, xebni, pluka) rijno rij argxento x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el argxento (Ag); [metafore: valora, malbriliga] 5e 32 (kp. solji) rilti ril ritmo x1 (sinsekvo/neteksta cito) estas ritmo/takto de muziko/esprima formo x2 a 1 [ne nepre oscila/regula figuro]; (kp. damri, pemci, tonga, zgike, slilu, dikni, sanga, morna) rimni rim rimo x1 rimas/aliteracias kun x2 en lingvo/fonetiko x3, konforma sonrespondo x4 (ka) 8b 9 [largxa senco de rimo - ia ajn interresponda konformo de sono]; (kp. pemci, sanga) rinci drenigxi x1 likvajxo/fluido drenigxas/kribrigxas el fonto x2 tra drenilo/kribrilo x3 pro forto x4 a 0 [x4 gxenerale estas gravito]; (kp. pambe, tisna, setca, flecu, muvdu, ganxo, rirxe) rinju ri'u detenita x1 estas detenita/gardita per detenilo x2 kontraux x3 (okazo) 3m 19 [ankaux: x2 estas limigo por x1, x2 retenas/detenas/gardas x1-on de x3 (= selri'u por reordigitaj lokoj); agenta deteno (= ri'urgau, ri'urzu'e)]; (kp. zifre, ralte, pinfu, kavbu, fanta, jgari, jimte, bapli, curmi, kluza, tagji) rinka rik ri'a kauxzi x1 (okazo/stato) kauxzas efikon x2 (okazo/stato) sub kondicxoj x3 6a 296 [x1 estas materiala kondicxo por x2; x1 okazigas x2-on]; (kp. gasnu, krinu, nibli, te zukte, se jalge, bapli, jitro, cmavo ri'a, mukti, ciksi, xruti) rinsa saluti x1 (aganto) salutas/[bonvenigas]/respondas al alveno de x2 en maniero x3 (ago) 2n 40 (kp. friti por bonveno/gastameco, cmavo coi, cmavo co'o) rirci rara x1 [membro] estas rara/malofta/nekutima/ekterordinara en eco x2 (ka) inter membroj de x3 (aro) 6f 26 (x3 estas kompleta specifado de aro); (kp. cizra, fadni, cafne, kampu, cnano - la gxenerala malo de iu/cxiu el cxi tiuj konceptoj) rirni rir gepatro x1 estas gepatro de/edukas/nutras x2-on; x1 mentoras/agas gepatre al infano/protektato x2 4b 33 (kp. rorci, mamta, patfu, sidju, dzena, famti, verba, bersa) rirxe ri'e rivero x1 estas rivero en lando x2, drenanta akvofonton x3 enversxigxanta en x4-on 6c 71 (kp. flecu, senta por plejmultaj metaforaj aspektoj; daplu, djacu, lalxu, xamsi, rinci, naxle) rismi ris rizo x1 estas kvanto da rizo [tipo de greno] de speco/kultivo x2 5b 9 (kp. gurni) risna koro x1 estas (la) koro [korpoparto] de x2; [metaforoj pri emocio/formo NE estas kulture neuxtralaj] aa 34 [emocia 'koro' (= cnise'i)]; (kp. pambe, ciblu) ritli ri'i rito x1 estas rito/ceremonio kun celo x2, laux kutimo/en komunumo x3, kun formo/reguloj x4 9a 24 [ankaux: x1 estas formala, [legxa]; x1 estas rutina]; x4 devigoj/kutimoj; (kp. lijda, malsi, flalu, javni, tcaci, clite, junri) rivbi riv eviti x1 evitas [sorton] x2-on (okazo) per ago/stato x3 (okazo) a 36 [ankaux: cxirkauxiri, resti for de; (x1 gxenerale estas objekto, sed povas esti okazo)]; (kp. bandu kiu estas ne nepre sukcesa, fanta, kiu estas agenta, se jersi kiu implicas kontrauxantan aganton, sisku, kalte, fapro) ro rol cxiu cifero/nombro: cxiu, cxiuj 3a 0 roi rom roi fojoj sxangxas nombron en kvantigitan modifilon de tempa intervalo; default tempa at 0 (kp. rapli) rokci rok ro'i roko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el roko/sxtono de tipo/konsisto x2 el loko x3 6c 143 [x2: konsisto inkluzivanta x2-on, kiu ne nepre estas kompleta specifado];(kp. kunra, jemna, canre) romge rog kromo [elemento] x1 estas ege reflektema/polurita ne-malbriliga metala surfaco, de metalo x2 [ofte kromo] ag 3 (kp. jinme) ropno ron ro'o euxropa x1 montras euxropan kulturon/naciecon/geografion/hindeuxropajn lingvojn laux aspekto x2 ab 13 (kp. brito) rorci ror generi x1 generas/naskigas x2 kun x3 4b 3 (kp. grute, gutra, rirni, se panzi, mamta, patfu, tarbi, bersa, ferti, jbena, sovda) rotsu rot tsu ro'u dika x1 estas dika laux dimensio/direkto x2 laux normo x3; [relative longa laux plej malgranda dimensio] 6f 9 [ankaux: korpulenta]; (kp. barda, cinla, ganra, clani, condi, plana, gutci, minli) rozgu roz zgu rozo x1 estas rozo [floro - karakterizita de pika tigo/aromo] de speco/raso x2 aj 10 [ne cxiuj rozoj estas rozkoloraj; evitu uzon por koloro, kiu povas esti labyxu'e]; (kp. spati, xunre) ruble rub ble malforta x1 estas malforta/febla en eco/kvalito/aspekto x2 (ka) laux normo x3 7g 0 (kp. carmi, vlipa, tsali, kandi, kandi, milxe) rufsu ruf malglata x1 estas malglata/raspa/[grajna] en tekseco/reguleco 6f 16 [delikata/fajntekseca (= tolrufsu)]; (kp. xutla, tengu, vitci) runme rum fandigxi x1 fandigxas [igxas likva el solida stato] je temperaturo x2 kaj premo x3 a 2 [x1 kuras (= rumfle)]; (kp. dunja, febvi, lunsa, bisli) runta solvigxi x1 solvigxas en solvilo x2 formante solvajxon/[suspension] x3 sub kondicxoj x4 a 16 [suspensio (= pucyteryrunta, pu'exre)]; (kp. litki, mixre, sligu, sudga) rupnu rup ru'u speso x1 estas mezurita en pligranda monunuo (dolaro/euxro/rublo) kiel x2 (kvanto), mona sistemo x3 5e 59 [ankaux: pundo, rupeo, franko, marko, eno; x1 estas gxenerale prezo/kosto/valoro]; (kp. jdini, sicni, jdima, vecnu, fepni, dekpu, gutci, minli, merli, bunda, kramu) rusko ruk ru'o rusa x1 montras rusan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 4 (kp. softo, slovo) rutni run artefarita x1 estas artefarita; x1 estas farita/kauxzita de homoj/se kulnu x2 6c 19 (kp. rarna, se zbasu, gundi, slasi) sabji sab provizi x1 [fonto] provizas/havigas/liveras x2-on [provizo/varo] al x3 [ricevanto] 3m 20 [agenta provizo (= sabgau, sabzu'e)]; (kp. krasi, sorcu) sabnu kajuto x1 estas kajuto de veturilo x2 a 0 (kp. bloti, marce, vinji, karce) sacki alumeto x1 estas alumeto [brulig-rimedo] farita el x2 a 0 (kp. fagri, jelca) saclu decimala x1 (me'o) estas [decimala/binara] ekvivalento de frakcio x2 (me'o) en bazo x3 (kvanto) af 1 [sxangxo de frakcioj al decimala notacio] (kp. namcu, frinu) sadjo djo sauxdaraba x1 montras sauxdaraban kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xrabo) sakci sak sucxi x1 (relative malalta premo) sucxas fluidon/gason x2 el x3 (relative alta premo) a 2 [ankaux: sucxi objekton/fluidon (= sakcpu aux sakmuvgau)]; (kp. cokcu, lacpu, flecu) sakli sal gliti x1 glitas sur x2 a 12 [x2 estas glitiga por x1 (= selsakli por reordigitaj lokoj)]; (kp. mosra, fulta, skiji, xutla) sakta sat sukero x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el sukero [dolcxa mangxebla] el fonto x2 de konsisto x3 5b 7 [ankaux: sukrozo, fruktozo, glikozo, galaktozo, laktozo, ktp.; sakarino/suker-anstatauxajxo (basysakta aux sakybasti, ticysakta); x3: konsisto inkluzivanta x3, kiu ne nepre estas kompleta specifado];(kp. silna, titla) salci sla festi x1 festas/celebras/solenas/honorigas x2-on (okazo/abstraktajxo) per ago/[festo] x3 9c 22 [x3 (kaj nunsla) festivalo/festo/celebrado/okazo/foiro/[ferio (iuj sencoj)]; ne limigita al la festeca interpreto de 'celebri': funebro (= mrobixsla)]; (kp. sinma,jbena) salpo sa'o deklivo x1 estas deklivo/kruta/klinita kun angulo x2 rilate al horizontalo/kadro x3 5d 47 [ankaux: kruta (= tcesa'o); kutime implicas nerekta]; (kp. kurfa, tutci) salta salato x1 (kolektivajxo) estas kvanto da salato [mangxajxo] kun ingrediencoj/eroj incluzivantaj x2-on 5b 11 [x2 estas en x1, ingredienco/parto/ero de x1]; (kp. mixre, stasu) samcu kasavo x1 estas kvanto da kasavo/manihoto/tapioko/ignamo [mangxebla amela radiko] de speco/raso x2 1a 2 (kp. patlu, genja, jalna) sampu sap simpla x1 estas simpla/nemiksita/malkompleksa/malkomplika en eco x2 (ka) 6f 24 (kp. pluja, curve, frili, manfo) sance sna sono x1 estas sono produktita/eligita de x2 7j 37 [x2 sonas (netransitiva verbo)]; (kp. savru, tirna, voksa, siclu, slaka) sanga sag sa'a kanti x1 kantas x2-on [kanto/himno/melodio/melodiaj sonoj] antaux publiko x3 5g 0 [melodio (= sagzgi, ralsagzgi), harmonio (= saxsagzgi), harmonii/kanti harmonion (= saxsa'a), kanto (= selsa'a)]; (kp. pemci, rimni, rilti, siclu) sanji saj konscia x1 estas konscia pri x2 (objekto/abstraktajxo); x1 distingas/perceptas/rekonas x2-on (objekto/abstraktajxo) 6m 48 [ankaux: x1 scias pri x2 (unu senco); konscio implicas iom da mensa ago preter nura sensa detekto, kaj povas ankaux aplikigxi al mensaj rilatoj ne detektitaj de la sensoj]; (kp. menli, morji, ganse, sipna, cikna) sanli sa'i stari x1 staras [estas vertikale orientigita] sur surfaco x2 subtenita de membroj/subteno/piedestalo x3 1g 75 [x1 estas staranta; x1 staras; x1 estas vertikala/rekta; x1 riverencas/klinigxas (= krosa'i, krosa'ibi'o, plosa'i); referenckadro estas (proksimume) perpendikulare al la surfaco, kaj ne al gravita kampo];(kp. kamju, sraji, tuple, zbepi, sarji) sanmi sai mangxajxo x1 (kolektivajxo) estas mangxajxo konsista el pladoj inkluzivanta x2-on 5c 84 [x2 estas plado de mangxoservico x1 (= selsai por reordigitaj lokoj)]; (kp. barja, stasu, gusta, sanso) sanso sauxco x1 estas sauxco/suko por uzo kun x2, enhavanta ingrediencojn inkluzivantajn x3-on 5b 12 [x3 estas en x1, ingredienco/parto/ero de sauxco x1]; (kp. sanmi, mixre, stasu) santa ombrelo x1 estas (pluv/sun)ombrelo sxirmanta x2-on kontraux x3, el materialo x4, subtenita de x5 ao 4 (kp. carvi, solri) sarcu sa'u necesa x1 (abstraktajxo) estas necesa/nepra por dauxrigi staton/procedon x2 sub kondicxoj x3 3m 57 [ankaux: fakte necesa, neceso, kondicxo, antauxkondicxo]; (kp. cmavo sau, nitcu) sarji sra apogi x1 apogas/subtenas/[helpas] x2-on kontraux forto/opozicio x3 per rimedo x4 9a 109 [ankaux: helpas; (adjektivo:) x1 estas fidinda (tiu fidindeco povas esta dumtempa; cxi tiu ne estas la kutima senco de 'fidinda'); (x2 estas objekto/okazo)]; (kp. bradi, darlu, fapro, sidju, tugni, bongu, ckana, cpana, loldi, sanli, selfu) sarlu spiralo x1 estas spiralo/helico/[vortico] [formo] kun limoj x2, de dimensio x3 9b 3 (kp. klupe, korcu, tarmi) sarxe sax harmonia x1 estas harmonia/konkordanta/en akordo kun x2 en eco x3 (ka) a 2 (kp. satci, panpi, mapti, tugni, ckini) saske ske scienco x1 (faktaro) estas scienco pri temo x2 bazita sur metodologio x3 8c 31 [ne limigita al scienco laux scienca metodo, sed rilata al iu ajn korpo de kohera scio kolektita per konsekvenca metodologio]; (kp. datni, fatci, djuno, cipra, pensi, jimpe) satci preciza x1 [mezuro] estas preciza je grado x2 laux eco/kvanto x3 (ka/ni) 7e 55 (kp. sarxe, dunli, merli, mapti, kancu, mintu) satre sa'e froti x1 (aganto) frotas/karesas x2-on per x3 9c 34 [karesi (= pamsa'e)]; (kp. mosra, pencu) savru sav vru bruo x1 estas bruo [sensa enigo sen utila informo] por x2 via sensory channel x3 2g 72 (kp. sance, cladu, kerlo, smaji, tirna, siclu) sazri saz funkciigi x1 funkciigas x2-on [aparato/masxino] kun celo/uzo/funkcio x3 8c 47 (kp. gidva, xlura, pilno, tutci, jitro, gunka) se sel 2-a revicigo 2-a revicigo; intersxangxas 1-an/2-an lokojn 2a 0 sefta sfe surfaco x1 estas surfaco/faco/edro/latero [limigita formo] de objekto x2, je flanko x3, egxoj x4 9b 37 [ankaux: x4 estas limoj]; (kp. crane, flira, plita, bliku) selci sle cxelo x1 estas cxelo/atomo/unuo/molekulo de x2; x1 estas nedividebla, plej baza subunuo de x2 4b 6 (x2 gxenerale estas kolektiveca); (kp. kantu por ecoj, agoj; ratni, gradu) selfu sef se'u servi x1 (aganto) servas x2-on per servo x3 (ago); x1 estas servanto de x2 faranta x3-on a 20 (kp. sidju, sarji, gunka) semto sme semida x1 montras semidan [metafore: mezorienta] lingvon/kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 [semida inkluzivas araban, hebrean, aramean, kaj etiopan, inter aliaj]; (kp. xrabo) senci sec terni x1 ternas (netransitiva verbo) a 0 (kp. bilma, kafke) senpi sen dubi x1 dubas/estas skeptika pri la vero de x2 (du'u) 9d 30 [ankaux: x2 estas dubinda (= selsenpi por reordigitaj lokoj)]; (kp. jinvi, krici, djuno, birti) senta set tavolo x1 estas tavolo [formo] de x2 [materialo] en strukturo/kontinuo x3 9b 9 (kp. flecu, nenri, rirxe, sepli, snuji, jbini, bitmu, sruri, serti) senva sev sne songxi x1 songxas/revas pri x2 (fakto/ideo/okazo/stato); x2 estas songxo/revo de x1 6m 16 [songxo/revo (= selsne)]; (kp. sipna, xanri) sepli sep sei aparta x1 estas aparta de x2, apartigitaj de vando/muro/brecxo/intervalo/apartiga medio x3 6f 47 [ankaux: malkune (= jiksei); sola (= rolsmisei signifas apartan aux malkiel cxiu alia de sia speco; pavysei, seirpavmei signifas unu sola - ne uzu ekzemple kiam parolante pri du homoj kiuj estas solaj); x3 spaco]; (kp.bitmu, snuji, senta, fendi, curve, jinsa, bitmu, marbi) serti ser sxtuparo x1 estas sxtuparo por supreniri strukturon x2 kun sxtupoj x3 ao 71 (kp. stapa, loldi, senta) setca se'a enmeti x1 (aganto) enmetas/enigas/intermetas/insertas x2-on en x3-on/inter membrojn de x3 6f 37 [inserto ne nepre implicas signifan gradon de plenigo; injekti (= je'erse'a); injektilo (= se'arterje'e, je'erse'atci, jestu'u aux tu'urjesni); ankaux versxi, pufigi, sxveligi, remburi, farcxi, plenigi]; (kp. rinci, tisna, punji, jbini, nenri, jmina, culno, kunti, catlu) sevzi sez se'i mem x1 estas memo de x2 7j 44 (kp. cmavo mi, prenu, menli, jgira) sfani musxo x1 estas musxo [malgranda nepikanta fluganta insekto] de speco/raso x2 6c 16 (kp. cinki, bifce) sfasa sfa puni x1 (aganto) punas x2-on pro rompo/malrespekto x3 (okazo/stato/ago) per puno x4 (okazo/stato) a 2 [ankaux: skurgxi, korekti (unu senco)]; (kp. cnemu, pleji, venfu, zekri, canja, dunda, jdima, jerna, kargu, prali, dapma, cirko, jinga) sfofa sfo sofo x1 estas sofo/kanapo (substantivo) an 9 (kp. nilce) sfubu sub su'u plongxi x1 plongxas [maniero de regata falado] al x2 de x3 a 4 (kp. farlu, farlu) siclu sil sibli x1 [sonfonto] siblas/fajfas/faras siblan sonon/noton/tonon/melodion x2 a 18 (kp. sance, tonga, sanga, zgike, savru) sicni si'i monero x1 estas monero liverita de x2 kun valoro x3 de konsisto enhavanta x4-on 5e 32 (kp. fepni, jdini, rupnu) sidbo sib si'o ideo x1 (idea abstraktajxo) estas ideo/koncepto/penso pri x2 (objekto/abstraktajxo) de pensanto x3 9e 81 [ankaux: (adjektivo:) x1 estas ideala/ideeca]; (kp. ciksi, jijnu, mucti, jinvi, nabmi, pensi, xanri, cmavo si'o) sidju dju helpi x1 helpas objekton/homon x2 fari/atingi/dauxrigi okazon/agon x3 9c 90 (kp. cmavo si'u, rirni, sarji, vipsi, ferti, selfu) sigja sig cigaro x1 estas cigaro/cigaredo farita el tabako/fumebla substanco x2 fare de x3 a 0 (kp. danmo, jelca, tanko, marna) silka sik silko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el silko produktita de x2 ah 2 (kp. curnu, bukpu, cilta) silna salo x1 estas porcio/kvanto da salo el fonto x2, de konsisto enhavanta x3-on 5b 18 (kp. sakta) simlu mlu sxajni x1 sxajnas havi econ x2 por observanto x3 sub kondicxoj x4 7j 89 [sugesti kredon/observon (= mlugau, mluti'i); simili (= smimlu, mitmlu)]; (kp. catlu, viska, simsa, zgana, ganse, jarco) simsa smi simila x1 estas simila/paralela al x2 laux eco/kvanto x3 (ka/ni) 7j 131 [ankaux: x1 estas portreto/figuro de x2; x1 kaj x2 estas similaj; simileco kaj paraleleco diferas precipe pri emfazo]; (kp. dunli, frica, mintu, panra, simlu, vrici) simxu sim si'u reciprokantaj x1 (aro) havas membrojn kiuj reciproke faras x2-on (okazo) 7j 49 [membroj de x1 faras unu al la alia x2, returne faras x2-on]; (kp. kampu, mintu) since serpento x1 estas serpento de speco/raso x2 ai 257 (kp. curnu, danlu, respa, vindu) sinma si'a estimi x1 estimas/respektas/adoras x2-on [objekto de respekto] 9d 39 [ankaux: x2 estas respektata/estimata/celebrata (= selsi'a por reordigitaj lokoj)]; (kp. banli, censa, misno, nelci, prami, salci, jgira) sinso sinuso x1 estas la trigonometria sinuso de angulo/arkosinuso x2 ar 2 (kp. tanjo) sinxa sni signo x1 estas signo/simbolo/signalo representanta/aludanta/signifanta x2-on por observanto x3 7e 61 [ankaux: x1 signas x2-on; (adjektivo:) x1 estas signifa/grava; signali agon (= sniti'i), kunsignifo (= se sibyti'isni, sibyti'ismu)]; (kp. lerfu, tcita, barna, mifra, smuni) si'o siz abstraktilo de koncepto abstraktilo de ideo/koncepto: x1 estas la koncepto de x2 de [bridi] - (kp. sidbo) sipna sip dormi x1 dormas 6m 145 (kp. senva, tatpi, cikna, sanji) sirji sir rekta x1 estas rekta/direkta linio/segmento/intervalo inter x2 kaj x3; (adjektivo:) x1 estas linia 6f 13 (kp. korcu, linji, kruvi, kuspe) sirxo six siria x1 montras sirian kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 4 (kp. xrabo) sisku sis sercxi x1 sercxas (eco) x2-on inter aro x3 (kompleta specifado de aro) 8g 89 [se temas pri sercxo de objekto aux okazo, uzu je tu'a en x2]; (kp. cirko, kalte, kavbu, kucli, rivbi, manci, facki) sisti sti cxesi x1 [aganto] cxesas/haltas/finas agon/procedon/staton x2 [ne nepre gxin kompletiganta] 1g 117 (kp. fanmo, mulno, cfari, denpa, fliba) sitna sit citi x1 citas/aludas al/referencas fonton x2 por informo/frazo x3 (du'u) 8b 0 (kp. krasi) sivni siv privata x1 estas privata/[sekreta/konfidenca] por x2; x1 estas nepublika/kasxita a 0 [ankaux: x1 estas sekreta (unu senco); x2 kunscias x1-on (= selsivni por reordigitaj lokoj); ekskludon eblas esprimi per na'e(bo) en x2: ekskludita/nekunscianta (= nalselsivni)]; (kp.gubni,mipri) skaci jupo x1 estas jupo/kilto el materialo x2 [vesto malferma je la malsupro; ne krurpartigita] 3f 12 [jupa vesto povas esti tutlonga (pastu), sed devas pendi sub la zono kun subteno de super aux cxe la zono]; (kp. taxfu, palku) skami sam komputilo x1 estas komputilo por celo x2 8c 69 (kp. kanji, minji, pensi) skapi kap felo x1 estas felo/ledo el x2 9f 18 (kp. pilka, calku, kerfa) skari ska koloro x1 estas/aspektas de koloro/nuanco x2 laux percepto/vido de x3 sub kondicxoj x4 1a 30 [kondicxoj povas inkluzivi lumigon, cxirkauxajxon, ktp.]; (kp. blanu, bunre, cicna, cinta, crino, grusi, narju, nukni, pelxu, xunre, zirpu, carmi, kandi, xekri, blabi) skicu ski priskribi x1 priskribas x2-on (objekto/okazo/stato) al publiko x3 kun priskribo x4 (eco) 7j 97 (kp. lisri, tavla) skiji sij skio x1 estas skio/glitilo por surfaco (el materialo) x2 subtenanta skianto/glitanto/sledo/kargo x3 a 1 (kp. sakli, marce, cutci) skina kin kinajxo x1 estas kinajxo/filmo pri x2 [intrigo/temo/ago], de kinisto x3, por publiko x4 5g 32 [ankaux: motion picture; x2 povas esti konvencio anstataux temo; kartuno/animacio (= selxraci'a skina); televida spektaklo (= tivyskina, sendepende se dauxro, fakta enhavo, ktp.)]; (kp. tivni, vidni, pixra,finti) skori sko sxnuro x1 estas sxnuro/kablo/kordo/plektajxo el materialo x2 9f 3 (kp. cilta, jgena, marna, bikla, linsi) skoto kot ko'o skota x1 montras gaelan/skotan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 1 [irlanda (= sicko'o), skota (= sunko'o), kelta (= dzeko'o), kimra (= nanko'o), bretona (= fasko'o); cxar la skota/gaela estas nur la norda brancxo de la keltaj triboj, multaj preferus iun fu'ivla por kelta; naciismo povus ankaux postuli apartan fu'ivla por irlanda]; (kp. brito, glico) skuro ku'o sulko x1 estas sulko/trancxeo [formo] en objekto/surfaco x2 9b 36 (kp. plixa) slabu sau konita x1 estas konita/malnova por observanto x2 en trajto x3 (ka) laux normo x4 2c 130 [ankaux: maljuna, kun x2 = la mondo, vivo, ekzisto (= loi nu zasti); en uzo cxi tio iam estis kutima default por elipso. Tamen slabu ne estas la malo de 'juna' (= nalci'o, tolci'o), malnova (= tolni'o); ankaux antikva (= tcesau), agxo (= nilsau); x2 alkutimigxis al x1 (= selsau por reordigitaj lokoj); historia (= cirsau, cirselcedra; ankaux vaipru)]; (kp. clani, citno, cnino, se djuno; ne la malo de citno, djuno) slaka silabo x1 estas silabo en lingvo x2 1h 11 (kp. sance, valsi, bangu) slami acido x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el acido de konsisto x2; (adjektive:) x1 estas acida ah 0 [x2: konsisto inkluzivanta x2-on, kiu ne nepre estas kompleta specifado]; (kp. slari, nimre) slanu cilindro x1 estas cilindro [formo] el materialo x2 9b 6 (kp. kamju, gunro) slari sar acida x1 estas acida [gusto] por observanto x2 6f 5 (kp. slami, titla, kurki, nimre) slasi las plasto x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el plasto/polimero de tipo/eroj x2 6b 9 (kp. rutni, boxfo, bukpu) sligu lig solida x1 estas solida, el kompozicio/materialo enhavanta x2-on, sub kondicxoj x3 6b 17 [kondicxoj inkluzivas temperaturon kaj premon]; (kp. runta, litki, gapci, jdari, dunja, pulce, jduli) slilu sli oscili x1 oscilas/vibras je frekvenco x2 tra aro/sinsekvo de statoj x3 (kompleta specifo) ar 8 [ankaux: (esprimebla jen per desku jen per slilu): tien kaj reen, reciproka (movo), rotacias, turnigxas]; (kp. dikni, rilti, morna, desku, janbe, boxna) sliri sulfuro x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el sulfuro/sulfo (S); [metafore: malbonodoro, vulkana] ag 7 (kp. xukmi, panci, pelxu) slovo lov lo'o slava x1 montras slavan lingvon/kulturon/etoson laux aspekto x2 ab 0 (kp. softo, rusko, vukro) sluji slu muskolo x1 estas muskolo [korpoparto] kontrolanta x2-on, de korpo x3; [metafore: iloj de fizika potenco] aa 5 [(adjektivo:) x1/x2/x3 estas muskola (malsamaj sencoj)]; (kp. rectu, xadni, zajba) sluni cepo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el cepoj de tipo/kultivo x2 5b 11 (kp. stagi) smacu muso x1 estas muso de speco/raso x2 ai 5 (kp. ratcu) smadi diveni x1 divenas/konjektas x2-on (du'u) vera pri temo x3; [epistemologio] 3l 15 [ankaux: x1 imagas ke x2 estas vera; vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton]; (kp. djuno, facki, jijnu, sruma) smaji sma silenta x1 (fonto) estas silenta/senbrua/[kvieta] je observopunkto x2 laux normo x3 7j 52 (kp. kerlo, panpi, savru, tirna) smani simio x1 estas simio/paviano/cximpanzo de speco/raso x2 ai 0 (kp. mabru, danlu) smoka smo sxtrumpeto x1 estas sxtrumpeto [fleksebla vesto por piedo kaj malsupro de la kruro] el materialo x2 3f 6 (kp. cutci, taxfu) smuci muc kulero x1 estas kulero/sxovelilo (ilo) por uzo x2, el materialo x3 5c 5 (kp. dakfu, forca, tutci) smuni mun smu signifo x1 estas signifo/interpreto de x2 rekonita/akceptita de x3 3j 135 [referenca signifo (=selsni, snismu)]; (kp. jimpe, sinxa, valsi, tanru, gismu, lujvo, cmavo, jufra) snada sad sukcesi x1 [aganto] sukcesas/atingas/kompletas x2-on rezulte de peno/klopodo/provo x3 8g 152 [(adjektivo:) x1 estas sukcesa; x2 (okazo/stato/atingo)]; (kp. fliba, troci, jgira) snanu nan sudo x1 estas sude de x2 laux referenckadro x3 5d 81 (kp. berti, stuna, stici, farna) snidu nid sekundo x1 dauxras x2 sekundojn (default estas 1 sekundo) laux normo x3 3e 9 (kp. cacra, junla, mentu, tcika, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) snime si'e negxo x1 konsistas el/enhavas/estas kvanto/etendo da negxo 4h 32 (kp. bratu, carvi, bisli) snipa nip algluigxi x1 algluigxas/alfiksigxas al x2; (adjektivo:) x1 estas alglua/guma a 2 [rimarku ke x1 estas la algluigxa surfaco; x2 ne nepre estas glua]; (kp. tarla, viknu) snuji nuj sandvicxo x1 estas sandvicxo/tavolaro [ne limigita al mangxajxo] de x2 sandvicxita inter x3 5b 9 (kp. midju, nenri, sepli, senta, jbini, bitmu, sruri) snura nur nu'a sekura x1 estas sekura de minaco x2 (okazo) 9a 34 (kp. ckape, kajde, marbi, terpa, xalni, bandu) snuti nut akcidenta x1 (okazo/stato) estas akcidenta/neintenca je parto de x2; x1 estas akcidento 4c 26 (kp. zukte, cunso) so soz 9 naux cifero/nombro: 9 (cifero) 3a 0 so'a soj preskaux cxiu cifero/nombro: preskaux cxiu (cifero/nombro) 7e 0 sobde sob so'e sojo x1 estas kvanto da sojo [greno/fabo] de speco/raso x2 aj 18 (kp. dembi, gurni) sodna natrio x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el alkalia metalo de tipo x2 [default natrio] ag 1 [ankaux: kalio, litio, cesio]; [sodo] (kp. jilka, jinme) sodva sod sodakvo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el sodakvo de gusto/brando x2 2j 17 (kp. jilka, jinme) so'e sop plejmultaj cifero/nombro: plejmultaj 7e 0 softo sof soveta x1 montras rusian [ankaux: de rusia impero/Sovetunio] kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 6 (kp. rusko, vukro, slovo) so'i sor so'i multaj cifero/nombro: multaj 3a 0 solji slo oro x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el oro (Au); [metafore: valora, peza, nereaga] ag 30 (kp. ricfu, rijno, narju, pelxu) solri sol suno x1 estas la suno de hejma planedo x2 (default la tero) de raso x3; (adjektivo:) x1 estas suna am 66 ['hejma planedo' rilatas al planedo kiu estas hejmo de raso, sed ne nepre la origina hejmo de specio se tiu specio logxas en multaj mundoj]; (kp. gusni, lunra, mluni, plini, santa, terdi, tarci) sombo som so'o semi x1 semas/plantas x2-on [kultivo/plantoj] cxe/en x3 a 5 (kp. crepu, tsiju) sonci son soi soldato x1 estas soldato/militisto/batalanto de armeo x2 a 31 (kp. bilni, damba, jenmi, xarci, pulji) so'o sos kelkaj cifero/nombro: kelkaj 7e 0 sorcu soc sro provizo x1 estas provizo/reservo de materialoj/energio x2 en tenejo x3 3m 23 [x3 ne nepre estas ujo, sed povus esti nur limigo de pozicio/loko; ekz. amaso. La sumti indikas kiel la provizo estas identigita kaj distingita de aliaj okazoj de la konservita x2 kiuj ne apartenas al la provizo]; (kp. panka; vreji por konservo de informado; sabji por provizo aux konservo ne nepre ligita al pozicio, banxa, panka) sorgu sog sorgo x1 estas kvanto da sorgo de speco/raso x2 aj 4 (kp. gurni) so'u sot malmultaj cifero/nombro: malmultaj 7e 0 sovda sov so'a ovo x1 estas ovo/spermo/poleno/gameto de/el organismo [patrino/patro] x2 5b 51 [(nur malbona metaforo pro nespecifo de sekso kaj specio): ovoforma (= pevyso'aseltai, sed prefere: claboi); ovo, specife ina (= fetso'a), de birdo (= cpifetso'a, cpiso'a), de kokino (= jipcyfetso'a, jipcyso'a] (sed rimarku ke lojxbano ne postulas specifecon, same kiel esperanto por lakto aux ovoj; sovda funkcias en plejmultaj kontekstoj); [se fekundigita, do tsiju aux tarbi]; (kp. ganti, gutra, mamta, patfu, rorci, tsiju, lanbi, tarbi; ankaux djine, konju por formo, tarbi) spaji paj surprizi x1 (okazo/ago) surprizas x2-on; x1 estas neatendita [kaj gxenerale subita] por x2 9d 22 [ankaux: atendo (= nalspaji), alarmo (= tepspaji)]; (kp. manci, jenca, bredi, suksa) spali poluri x1 (aganto) poluras objekton/surfacon x2 per poluro x3, aplikata per ilo x4 a 7 (kp. mosra, sraku, xutla) spano san hispana x1 montras hispanlingvan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 2 [metafora limigo al Hispanio kontraste kun xispo (komparebla al la distingo inter glico kaj merko/sralo/brito/kadno); Hispanio (= sangu'e); hispaniaj lingvoj, precipe la kastilia de Hispanio (= sansanbau)]; (kp.xispo, ketco, mexno, gento) spati spa planto x1 estas planto/herbo/kreskajxo/vegetajxo de speco/raso/kultivo x2 6c 68 [ankaux: (adjektivo:) x1 estas vegeta]; (kp. genja, grute, gurni, latna, rozgu, stagi, tricu, tsiju, tujli, xruba, xrula, pezli, srasu) speni spe edzo x1 estas edz(in)o de x2 laux legxo/kutimo/tradicio/sistemo/konvencio x3 9a 92 (kp. prami, gletu) spisa spi peco x1 [objekto/substanco] estas peco/porcio/partiklo de x2 [substanco] 7j 21 (kp. pagbu) spita hospitalo x1 estas hospitalo/malsanulejo/sanatorio traktanta pacientojn x2 por kondicxo/vundoj/malsano x3 4c 20 [azilo (loko kie x2 de spita estas lenu mrobi'o = mrospita)]; (kp. bilma, mikce) spofu pof po'u nefunkcianta x1 estas nefunkcianta/neutiligebla/rompita por funkcio x2 4c 12 [rompi, malfunkciigi (= pofygau, pofyzu'e); akcidente rompigxi, rezulte de okazo, neagenta (= pofyja'e, nutpo'uja'e)]; (kp. daspo, katna, porpi, se xrani, cikre) spoja poj po'a eksplodi x1 eksplodas/perforte rompigxas/diskrevigxas en pecojn/energion/fragmentojn x2 a 20 (kp. cecla, jakne, jbama) spuda spu respondi x1 respondas al homo/objekto/okazo/situacio/stimulo/incito x2 per respondo x3 1h 67 [x3 ankaux respondo]; [se x2 estas homo/objekto, gxi kutime bezonos je tu'a indikanta ke la respondo estas al tiu homo/objekto faranta ion. tu'a povas ne esti necesa se la homo/objekto mem estas la stimulo, kaj ne io kion gxi faras];(kp. cusku, preti, nabmi, danfu, frati, cpedu) sputu put pu'u kracxi x1 kracxas/sputas x2-on [precipe likvon] el x3 al x4 aa 8 [salivo/kracxajxon/sputajxon (= molselpu'u)]; (kp. jetce, kafke, vamtu) sraji raj vertikala x1 estas vertikala/staranta/orientigita rekte supren kaj malsupren en referenckadro/gravito x2 9b 5 (kp. sanli, pinta) sraku rak grati x1 [grata/raspa/skrapa/trancxa objekto/ilo] gratas/erozias/trancxas x2-on a 1 (kp. guska, katna, mosra, plixa, kakpa (malkiel kakpa, sraku ne implicas forigitan materialon), spali) sralo ausxtralia x1 montras auxstralian kulturon/naciecon/geografion/dialekton laux aspekto x2 ab 5 (kp. glico) srana ra'a temi x1 temas pri/rilatas/koncernas al x2 7j 36 [ankaux: x1 estas afero/traktas pri x2; povas esti simetria, kvankam x1 estas konvencie pli specifa aux limigita en amplekso ol x2]; (kp. cmavo ra'a, ckini, ponse, steci) srasu sas herbo x1 estas ero/etendo de herbo/razeno de speco x2 6c 47 [herbobedo/razenejo (= sasfoi)]; (kp. spati) srera sre erari x1 eraras estante/farante eraron x2 (okazo), sub kondicxoj x3 laux normo x4 1h 40 (kp. drani, kiu estas neagenta, cfila, fliba) srito sanskrita x1 montras sanskritan/vedan lingvon/kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. xindo, xurdo) sruma ru'a supozi x1 supozas x2-on (du'u) vera pri temo x3; [epistemologio] 3l 5 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton]; (kp. smadi, birti) sruri rur sru cxirkauxi x1 cxirkauxas/encirkligas/enfermas x2-on en direkto/dimensio/ebeno x3 7j 12 [(jinsru =) x1 estas ringo/zono/rimeno cxirkaux x2 preskaux tuta enhavado en iu(j) dimensio(j)]; (kp. karli, senta, snuji, vanbi, se nenri, se jbini, bartu, djine) stace sac honesta x1 estas honesta/malferma/malkasxa kun x2 pri afero/fakto x3 9c 0 [ankaux: rekta]; (kp. tcica, jetnu, jitfa, mipri) stagi legomo x1 estas mangxebla porcio x2 de planto x3; x1 estas legomo 5b 7 [rimarku ke ankaux fruktoj kaj nuksoj estas legomoj; gxenerale cxi tiu vorto uzigxos jen por la gxenerala kategorio de mangxeblaj plantoj, jen por nefruktaj legomoj (= nalrutstagi)]; (kp. grute, kobli,narge,sluni,spati, sunga,tamca) staku tak keramiko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el keramiko fare de x2, de konsisto x3, en formo x4 ah 1 [farita el bakita argilo aux alia nemetala solido; x3: konsisto inkluzivanta x3-on, kiu ne nepre estas kompleta specifado]; (kp. kliti) stali sta resti x1 restas/dauxras kun x2 4d 53 (kp. vitno, zasni, ralte, stodi, xabju, stuzi, renvi) stani tigo x1 estas (la) tigo/trunko [korpoparto] de planto/speco x2; [metafore: precipa subteno] aj 15 (kp. tuple, mudri) stapa tap pasxi x1 pasxas sur surfaco x2 per membroj x3 a 20 (kp. bajra, plipe, cadzu, serti) stasu supo x1 estas kvanto da supo/stufajxo [mangxajxo] kun ingrediencoj incluzivantaj x2-on 5b 26 [x2 estas en x1, ingredienco/parto/ero de x1]; (kp. sanmi, mixre, salta, sanso) stati talenta x1 havas talenton/naturan lertecon por fari/esti x2 a 13 (kp. jinzi, certu, rarna, larcu, kakne) steba seb frustrigxi x1 frustrigxas/sentas frustron pri x2 (abstraktajxo); x2 frustras x1-on 9d 19 (kp. cinmo) steci tec te'i specifa x1 (ka) estas specifa/partikulara/speciala/difina eco de x2 inter x3 (aro) 7j 39 [x2 estas membroj/individuoj de subaro de x3; objekto kies rilato estas specifa/difina de subaro aux individuoj (= tecra'a, ankaux kp. cmavo po'e, [x2 estas ankaux speciala por x1]); ankaux: aparte/forte/specife rilata]; (x3 estas komplete specifita aro)]; (kp. srana, se ponse, ckini, tcila, tutra) stedu sed kapo x1 estas (la) kapo [korpoparto] de x2; [metafore: plej supra porcio] 1c 40 [kranio (= sedbo'u)]; (kp. drudi, mebri, xedja, besna, flira, mapku) stela tel seruro x1 estas seruro/sigelo/riglilo por sigeli x2-on per serura mekanismo x3 ao 17 (kp. ckiku) stero te'o steradiano x1 estas x2 steradianoj [metra unuo] en solida angulo (default estas 1) laux normo x3 af 2 (kp. centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) stici sic okcidento x1 estas okcidente de x2 laux referenckadro x3 5d 146 (kp. stuna, berti, snanu, farna) stidi sid ti'i proponi x1 (aganto) proponas/inspiras ideon/agon x2 al publiko x3 8c 38 [okazo kiu inspiras/sugestas/estas sugesta (= faurti'i, sidyfau)]; (kp. cmavo ti'i, tcica, xlura) stika tik algxustigi x1 (okazo) algxustigas/reguligas/sxangxas x2-on (ka/ni) en kvanto/grado x3 a 15 [nerezulta, kauxza sxangxo; agenta algxustigi (= tikygau, tikyzu'e)]; (kp. cenba kiu ne nepre estas kauxza, galfi kiu estas kauxza kaj rezulta, binxo kiu ne nepre estas kauxza sed jes estas rezulta,zasni,stodi) stizu tiz segxo x1 estas segxo/tabureto/sidilo/benko, meblo aux porcio de meblo por sidi 1f 155 (kp. nilce, zutse, jubme, ckana) stodi sto konstanta x1 estas konstanta/nevaria/sensxangxa en eco x2 (ka) responde al stimulo/kondicxoj x3 7e 9 [ankaux: stabila/konsekvenca/firma/regula]; (kp. cenba, stika, stali, vitno, manfo, zasni, tinsa, jdari) stuna sun oriento x1 estas oriente de x2 laux referenckadro x3 5d 101 (kp. stici, berti, snanu, farna) stura tur su'a strukturo x1 estas strukturo/arangxo/organizo de x2 [aro/sistemo/komplekso] a 14 (x2, se aro, estas komplete specifita); (kp. ganzu, morna, ciste, lujvo, greku, gerna) stuzi tuz stu pozicio x1 estas esenca/neforigebla pozicio/sidloko de x2 (objekto/okazo) 5d 101 [gxenerale uzita por kutime senmovaj objektoj/okazoj, por doni iliaj 'konstantaj' lokoj]; (kp. cmavo tu'i, jmive, diklo, zvati, tcini, xabju, jibni, judri, lamji, mokca, stali) sucta suc abstraktajxo x1 (si'o) estas abstrakta/gxeneraligita/idealigita de x2 [konkretajxo] laux reguloj x3 9e 5 (kp. fatci, xanri) sudga sud seka x1 estas seka de likvajxo x2; (adjektivo:) x1 estas senakva 6f 71 (kp. cilmo, litki, runta) su'e sup su'e maksimume cifero/nombro: maksimume (cxiu); ne pli ol 3a 0 sufti sfu hufo x1 estas hufo [korpoparto] de x2 ai 0 (kp. xirma) suksa suk subita x1 (okazo/stato) estas subita/abrupte sxangxigxas je etapo/punkto x2 en procedo/eco/funkcio x3 7j 55 [ankaux: abrupta, nekontinua]; (kp. spaji, vitci, vlile) sumji suj sumo x1 estas matematika sumo/rezulto/totalo de x2 plus x3 7e 8 (kp. jmina, jalge, mulno, pilji) sumne flari x1 (spertanto) flaras (transitiva verbo) x2-on; x2 odoras por observanto x1 6m 35 (kp. nazbi, panci, cpina, ganse, zgana) sumti sum su'i argumento x1 estas argumento de predikato/funkcio x2 plenigante loko x3 (tipo/nombro) 1b2373 (x1 kaj x2 estas tekstoj); (kp. bridi, darlu, gismu) sunga sug ajlo x1 estas kvanto da ajlo [bulbo] de speco/raso x2 aj 13 (kp. stagi) sunla sul lano x1 estas kvanto da/farita el/konsistas el lano [prema krispa haro] el besto/speco/fonto x2 ai 3 (kp. kosta, kumte, lanme, kanba, bukpu, kerfa) su'o suz su'o almenaux cifero/nombro: almenaux (iu); ne malpli ol 3a 0 (kp. cmalu, mleca) surla sur malstrecxigxi x1 malstrecxigxas/ripozas estante/farante x2-on (ago) 9c 34 (kp. dunku, tatpi, cando, vreta) sutra sut rapida x1 estas rapida/hastas farante/estante/kauxzante x2-on (okazo/stato) 4f 142 (kp. masno) su'u suv abstraktilo nespecifa abstraktilo gxenerala ne specifa: x1 estas [bridi] kiel nespecifa abstraktajxo de tipo x2 - (kp. sucta) ta taz tiu pro-sumti: tiu/tio/tie; demonstrativo; indikas ajxon/lokon proksiman de la alparolato 1d 0 tabno tab karbono x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el karbono/karbo/grafito/[diamanto](C); x1 estas organika ag 1 (kp. kolme) tabra trumpeto x1 estas trumpeto/korno/korneto/trombono/klariono [metala-blova-ancxa muzikinstrumento] ak 1 (kp. zgike) tadji metodo x1 [procedo] estas metodo/tekniko por fari x2-on (okazo) sub kondicxoj x3 8f 37 [ankaux: praktiko; stilo/maniero/konduto (= tratadji); modelo (= montadji, tadjymo'a, aux platadji, tadjypla)]; (kp. ciste, pruce, zukte, pluta, cmavo tai) tadni tad studi x1 studas x2-on; x1 estas studento/lernanto/klerulo; (adjektivo:) x1 estas klerula 1h 115 (kp. ckule, cilre, ctuca) tagji tag strikta x1 estas strikta/algxustigita/malpufa/prema/strecxita sur x2 laux dimensio/direkto x3 je loko x4 3f 27 (kp. trati, jarki, kluza, rinju) talsa tal defii x1 (homo) defias x2-on pri eco x3 8g 1 (kp. jinga, damba, darlu, jivna, nandu por defia okazo/situacio) tamca tomato x1 estas tomato [frukto/legomo/planto] de speco/raso x2 aj 0 (kp. grute, stagi) tamji taj dikfingro x1 estas dikfingro [korpoparto] en membro x2 de x3; [metaforo bazita sur relativa formo] 1c 10 [polekso (specife mana = xantamji), pieda dikfingro (= jmatamji)]; (kp. degji, tance, xance, jamfu) tamne kuzo x1 estas kuzo de x2 laux ligilo/rilato x3; [netuja familia membro, default sama generacio] 4b 2 [probable preferinda por metaforaj gefratoj (super bruna)] (kp. dzena, famti, mensi, bruna, tunba) tanbo ta'o tabulo x1 estas tabulo [3-dimensia longa plata rektangulo] el materialo x2 ao 1 (kp. bliku, kubli) tance tac lango x1 estas (la) lango [korpoparto] de x2; (metafore: simila al nazbi, tamji, degji) aa 17 (kp. moklu, bangu, nazbi, tamji, degji) tanjo tangento x1 estas la trigonometria tangento de angulo/arkotangento x2 ar 7 (kp. sinso) tanko tabako x1 estas kvanto da tabako [folio] de speco/raso x2 aj 0 (kp. sigja, marna) tanru tau modifita predikato x1 estas binara metaforo formita per x2 modifanta x3-on, kun signifo x4 en uzo/instanco x5 1b 776 (x2 kaj x3 ambaux estas tekstoj aux ambaux konceptoj si'o) (kp. gismu, smuni) tansi tas pato x1 estas pato/pelvo/baseno/kuvo/tino, malprofunda ujo por enhavo x2, el materialo/ecoj x3 ao 0 (kp. baktu, palne, palta, patxu, kabri por pelvo kutime levita por uzo, botpi) tanxe tax ta'e skatolo x1 estas skatolo/kofro/kesto por enhavo x2, kaj el materialo x3 1f 40 (kp. bakfu, botpi, cutne, dacru) tapla plato x1 estas plato/kahelo/tegolo/bloko [formo] el materialo x2, formo x3, diko x4 9b 1 [plato estas 3-dimensia objekto, relative unuforma kaj signifa en la 3a dimensio, sed suficxe maldika por ke gxia formo en la ceteraj du dimensioj estu signifa trajto; 'cityblock' koncepte estas plato; poligono (= taplytai aux kardytai - formita kiel proksimume-2-dimensia bloko, lijyclupa - masxo konsistigxanta el linioj)]; (kp. bliku, kubli, matci; karda, por kiu la 3a dimensio estas negrava, bliku, kurfa, matci, plita, tarmi) tarbi embrio x1 estas embrio/zigoto/feto/fekundigita ovo kun patrino x2, kaj patro x3 a 10 (kp. gutra, mamta, patfu, sovda, rorci, tsiju, grute) tarci tar stelo x1 estas stelo/suno kun stelaj ecoj x2 am 28 (kp. solri, tsani) tarla gudro x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el gudro/asfalto el fonto x2 ah 1 (kp. kolme, pesxu, snipa) tarmi tam tai formo x1 [idealo] estas la koncepta formo de objekto/abstraktajxo/manifestajxo x2 (objekto/abstraktajxo) 9b 91 [ankaux: desegno/sxablono; x1 estas la matematika aux teoria ideala formo, dum x2 estas objekto/okazo manifestanta tiun formon; ekz. cirkla/cirklo-forma (= cukseltai) vs. cirklo (=cuktai, dum sola cukla estas ambigua);modelo (= ci'ersaptai, saptai, ci'ersmitai, smitai)]; (kp. nejni, morna; te marji por fizika formo, tapla, bliku, kubli, kurfa, cukla, mapti, morna, sarlu) tarti tra konduti x1 kondutas sin en maniero x2 (okazo/eco) sub kondicxoj x3 9c 30 (kp. cnano, frati, tcaci, cilce, jikca, marde) taske soifi x1 soifas por x2; x1 bezonas/volas trinkajxon/fluajxon/lubrikajxon x2 2j 8 (kp. nitcu, djica, xagji, pinxe) tatpi ta'i laca x1 estas laca pro peno/situacio x2 (okazo); x1 bezonas/volas ripozi 4c 41 (kp. cikna, sipna, surla) tatru tat mamo x1 estas mamo [korpoparto] de x2; [metafore: elstarajxo liveranta likvajxo] aa 1 [mampinto (= tatyji'o)]; (kp. ladru, mabru) tavla tav ta'a paroli x1 parolas al x2 pri temo x3 en lingvo x4 1h 338 [ne limigita al vocxa parolo, sed tio estas implicita de x4 sen konteksto pri alia konversacirimedo (uzu je cusku, casnu, skicu, ciksi por pli malforta implico de vocxa komunikado); konversacii/diskuti/babili(=simta'a,simsku,vricysimta'a por konversacio ne klare limigita per temo)]; (kp. bacru, cusku por efektiva esprimo, casnu, darlu, skicu, ciksi, bangu) taxfu taf ta'u vestajxo x1 estas vestajxo/kostumo por vestado de x2 (sekso/speco/korpoparto) kun funkcio x3 3f 76 [ankaux: x2 povas porti/portas x1-on; rilatas al io destinita kiel vesto, ne al io nur okaze portita (tio ne nepre estas tiel por dasni)]; (kp. creka, cutci, daski,dasni,gluta,kosta, mapku,palku, pastu, skaci, smoka, lunbe) tcaci cac kutimo x1 estas kutimo/[rito/rutino] de x2 sub kondicxoj x3 7j 20 [ankaux: x1 estas kutima/ordinara]; (kp. fadni, kampu, lakne, jinzi, ckaji, cnano, tarti, ritli, javni, zekri) tcadu tca urbo x1 estas urbo de metropolo x2, en politika unuo x3, servanta postregionon/regionon x4 4d 68 (kp. jarbu, nurma, cecmu, jarbu) tcana stacio x1 estas stacio/nodo de/en transporta/komunikada/distribua sistemo/retajxo x2 a 0 [x2 povas esti reprezentita per aro de veturiloj de sistemo]; (kp. dargu, litru, pluta, trene, ciste, ve mrilu, tivni, cradi, ve benji, fonxa, dikca, fatri) tcati teo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el teo infuzita el folioj x2 2j 19 (kp. ckafi) tcena ten strecxigxi x1 strecxigxas/etendigxas/sternigxas en amplekson x2 [intervalo/amplekso] laux dimensio x3 ekde malstrecxa amplekso x4 9b 23 (kp. kuspe, pruni, preja, ranji, trati) tcica tic trompi x1 (okazo/sperto) trompas/misgvidas/erarigas/miskondukas x2-on en x3-on (okazo/stato) a 36 [agenta trompado (= ticygau, ticyzu'e); x3 povus esti ago aux kredo de x2; difekta intenco aux rezulto ne implicita (= malticyzu'e por tia difekta intenco); memtrompi (=sezytcica); trompi en misgvidan agon (= ticyxlu); trompita kredo (= tickri); mensogi/diri malveron (= ticysku, jifsku), blanka mensogo (= zanticysku)]; (kp. stace, xlura, stidi, kajde) tcidu tid legi x1 [aganto] legas x2-on [teksto] de surfaco/dokumento/legajxo x3; x1 estas leganto 1h 92 (kp. ciska, cukta, karni) tcika horo [kioma] x1 [horoj, {minutoj}, {sekundoj}] estas la horo de stato/okazo x2 en tago x3 cxe loko x4 3e 50 (tempaj unuoj en x1 estas specifitaj kiel nombroj apartigitaj per pi'e); (kp. cmavo ti'u, cacra, cerni, detri, donri, djedi, junla,nicte,mentu,snidu, temci,vanci, dirba, mokca) tcila til detalo x1 estas detalo/trajto/apartajxo de x2 8f 28 (kp. diklo, steci) tcima tim ti'a vetero x1 estas vetero cxe loko/regiono x2; (adjektivo:) x1 estas meteorologa 4h 23 [klimato (= citsyti'a, timymo'a)]; (kp. brife, bumru, carvi, dilnu, bratu) tcini stato x1 [stato/eco] estas stato/situacio/kondicxo/konjunkturo/pozicio/cirkonstanco de x2 8c 58 [karakterizaj ecoj aux cxirkauxajxo de objekto/okazo/procedo etapo aux stato kiuj estas tipe/potenciale nur portempaj]; (kp. stuzi, zvati, vanbi, ve pruce, ckaji, zasni) tcita etikedo x1 estas etikedo de x2 montranta informon x3 4d 219 (kp. sinxa, cmene, judri) te ter 3-a revicigo 3-a revicigo; intersxangxas 1-an/3-an lokojn 2a 0 temci tem tei tempo x1 estas la tempodauxro/intervalo/periodo/[forpasita tempo] ekde tempo/okazo x2 gxis tempo/okazo x3 3e 66 [ankaux: agxo/forpasita tempo (= niltei)]; (kp. cacra, cedra, citsi, ranji, tcika, junla, renvi) tenfa tef eksponencialo x1 estas la eksponencialo de bazo x2 altigata gxis potenco/eksponento x3 ar 1 (kp. dugri) tengu teg te'u tekseco x1 (eco-ka) estas tekseco de x2 6f 3 (kp. rufsu, xutla) terdi ted tero x1 estas la tero/hejma planedo de raso x2; (adjektivo:) x1 estas tera am 111 (kp. lunra, plini, solri, kensa, tsani; dertu por grundo, koto, krom kiam uzita por esprimi fizika relativa referenckadro [ekz. sur la grundo, la grundo sub niaj piedoj], tsani) terpa tep te'a timi x1 timas x2-on (okazo/tu'a objekto) 4c 72 [ankaux: x1 sentas teruron pri x2; x2 estas timiga/teruriga al x1 (= selte'a por reordigi lokojn)]; (kp. snura, xalni, xanka, virnu) terto tet 1E12 tera- x1 estas biliono [1x10**12] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, xatsi,xecto, xexso,zepti,zetro) ti tif cxi tiu pro-sumti: cxi tiu/tio/tie; demonstrativo; indikas ajxon/lokon proksiman de la parolanto 1d 0 tigni tig prezenti x1 prezentas x2-on [prezento] antaux publiko x3 5g 36 (kp. jarco) tikpa tip piedfrapi x1 piedfrapas x2-on je loko x3, per piedo x4 2b 15 (kp. tunta, darxi) tilju tij peza x1 estas peza en maso/pezo laux normo x2 9b 22 (kp. linto; carmi, se junri por metaforo, bunda, junta) tinbe tib obei x1 obeas/sekvas ordonon/regulon x2 faritan de x3; (adjektivo:) x1 estas obeema a 13 (kp. minde, lacri, javni, flalu, zekri) tinci stano x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el stano (Sn); [metafore: malmultekosta aux falsa metalo] ag 1 (kp. gunma, lante, boxfo, cnisa, jinme) tinsa rigida x1 estas rigida/nefleksebla/rezista en direkto x2 kontraux forto x3 sub kondicxoj x4 6f 2 [ankaux kelkfoje: firma, malmola; ne limigita al fizikaj fortoj; ekz. mensa rigideco]; (kp. bapli, jdari, nandu, torni, trati, xarnu, danre, stodi) tirna tin auxdi x1 auxdas x2-on kontraux fono/bruo x3; x2 estas auxdebla; (adjektivo:) x1 estas auxda 6m 75 (kp. kerlo, sance, smaji, savru, voksa, ganse, zgana) tirse tir fero x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el fero (Fe); [metafore: forta, dauxranta, malbriliga] ag 5 (kp. jinme, gasta, molki) tirxu tigro x1 estas tigro/leopardo/jaguaro de speco/raso x2 kun felaj strioj/makuloj x3 ai 0 [granda kato rekonita per la markoj, metafore: strioj, tigraj markoj]; (kp. mlatu) tisna tis plenigxi x1 (objekto) plenigxas/remburigxas/pufigxas/sxveligxas per materialo x2; x2 versxigxas en x1-on 6f 35 [implicas ke ioma grado de plenigxo rezultos; agenta plenigo (= tisyse'a, tisygau, tisyzu'e); pufigxi/sxveligxi/blovigxi (= gacytisna, agenta gacyse'a); enversxi (= liktisna, agenta likse'a)]; (kp.culno, kunti, rinci, setca) titla tit dolcxa x1 estas dolcxa/sukera por observanto x2 5c 23 (kp. sakta, slari, kurki) tivni tiv televido x1 brodkastas/elsendas televidan programon x2 per medio/stacio/kanalo x3 al televidilo x4 a 17 [ankaux: x1 estas brodkastanto; x2 programo (kolektivajxo), programero/spektaklo (ind.)]; (kp. cradi, skina, vidni, benji, tcana) tixnu tix ti'u filino x1 estas filino de patro/patrino/gepatroj x2; [ne nepre biologiaj] 4b 23 (kp. bersa, panzi) to'e tol to'e mal- skala negilo: kontrauxo, mal- 7x 0 (kp. dukti, natfe, cmavo na'e, no'e) toknu tok forno x1 estas forno [enfermajxo por varmigi sian enhavon] por baki/varmigi/sekigi x2-on 5c 31 (kp. nanba) toldi tod papilio x1 estas papilio/tineo de speco/raso x2 ai 13 (kp. cinki) tonga tog to'a tono x1 estas tono/noto de frekvenco/picxo x2 el fonto x3 a 0 (kp. rilti, zgike, janbe, siclu) tordu tor to'u mallonga x1 estas mallonga laux dimensio/direkto x2 (default plej longa dimensio) laux mezurnormo x3 9b 31 (kp. cmalu, jarki, caxno, cinla, clani) torni ton to'i tordigxi x1 tordigxas sub pezo/forto/tordigxo x2 a 42 (kp. tinsa, trati) traji rai plej x1 estas pleja/superlativa en eco x2 (ka), la x3-a ekstremo (ka; default ka zmadu) inter aro/amplekso x4 6k 166 [ankaux: x1 estas plej x3-a en x2 inter x4; x1 estas la x3-a ekstremo de x4; x1 estas ekstrema; x1 estas simple x3]; (kp. cmavo rai, jimte, milxe, mutce, note contrast kun milxeandmutceratherthan kun mlecaand zmadu, kiu estas values por x3, banli, curve, fanmo, krasi, manfo, prane) trano nitrogeno x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el nitrogeno/amoniako/nitrato ag 1 (kp. vacri) trati strecxita x1 estas strecxita en direkto x2 a 11 (kp. tinsa, torni, tagji, tcena, kluza) trene ren re'e trajno x1 estas trajno [veturilo] kun vagonoj/unuoj x2 (kolektivajxo) por reloj/sistemo/fervojo x3, pelita de x4 7f 1 [rela veturilo aux trajno de veturiloj; ankaux metroo (tu'unre'e), rulportilo, tramvojo (= lajre'e), roller coaster; monorelo (= dadre'e); kablo-vagono, cxiel-vagono, ski-levo (= cildadre'e)];(kp.tcana) tricu ric arbo x1 estas arbo de speco/kultivo x2 6c 93 (kp. cindu, ckunu, pezli, mudri, spati) trina tri altiri x1 altiras/allogas x2-on (homo/okazo) per eco/kvalito x3 (ka) 7j 45 [ankaux: x1 estas alloga por x2]; (kp. djica, nelci, rigni, xlura, maksi) trixe rix ti'e malantaux x1 estas malantaux x2 kiu frontas al/en referenckadro x3 1e 29 [ankaux: x3 estas la normo pri orientigxo por x2; spino (= rixybo'u, rixybo'ukamju)]; (kp. crane, rebla, mlana, pritu, zunle) troci toc toi provi x1 provas/klopodas/penas fari/atingi x2-on (okazo/stato/eco) per ago/metodo x3 2n 301 [ankaux: eksperimenti]; (kp. fliba, snada, cipra) tsali tsa forta x1 estas forta/potenca/[rezista/firma] en eco/kvalito x2 (ka) laux normo x3 7g 42 (kp. ralci, ruble, carmi, vlipa) tsani tan cxielo x1 estas amplekso de cxielo cxe loko x2; [cxiela] 4h 88 (kp. gapru, kensa, tarci, terdi) tsapi spico x1 estas spico/kondimento kauxzanta guston/efikon x2 (okazo/eco) 5b 4 [ankaux: x1 gustigas x2 (tu'a)]; (kp. vrusi) tsiju tsi semo x1 estas semo(j)/sporo(j) [korpoparto] de organismo x2 por produkti idojn x3 5b 135 [ankaux: gxerma cxelo; implicas efektiva potencialo por memevoluo; semoj gxenerale enhavas embrion kaj nutrajxon, kaj do inkluzivus fekundigitan ovon] (kp. tarbi, dembi, grute, jbari, sombo, spati, sovda) tsina sin estrado x1 estas estrado/scenejo/platformo/perono/kajo/[esxafodo] cxe x2 subtenanta x3-on, el materialo x4 5g 0 (x3 objekto/okazo); (kp. greku, jubme) tu tuf tiu for pro-sumti: tiu/tio/tie for; demonstrativo; indikas ajxon/lokon for de kaj parolanto kaj alparolato 1d 0 tubnu tu'u tubo x1 estas tubo/kava cilindro [formo] el materialo x2, kavo el materialo x3 9b 28 [ankaux: maniko, sxtrumpo]; (kp. kevna, canlu) tugni tug tu'i konsenti x1 [homo] konsentas kun homo(j)/pozicio/flanko x2 ke x3 (du'u) estas vera pri afero x4 9c 54 (kp. sarxe, mapti, darlu, natfe, panpi, sarji) tujli tuj tulipo x1 estas tulipo (difinita per florformo) de speco/raso x2 aj 0 (kp. spati) tumla tum tu'a tereno x1 estas tereno/terspaco/amplekso de tera suprajxo en loko x2; x1 estas tereno 8d 12 (kp. vacri, xamsi; tutra, kiu ne nepre estas tera, gugde, xamsi) tunba tub gefrato x1 estas gefrato de x2 laux ligilo/normo/gepatro(j) x3 4b 5 (kp. bruna, mensi, tamne) tunka tuk kupro x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el kupro (Cu); [metafore: rugxeca, elektra kondukilo] 5e 4 (kp. jinme, lastu, ransu) tunlo tul tu'o gluti x1 glutas 5c 2 [x1 englutas [mangxagxon/trinkajxon] x2 (= tulpinxe, tulcti, ctitu'o (la lastaj du estas pli gxeneralaj - por mangxajxo aux trinkajxo); engluti/malaperigi en si (= galxycti, galxynerbi'o, galxygre]; (kp. citka, pinxe, galxe) tunta tun piki x1 (objekto, gxenerale pinta) pikas/pikfrapas/pintpusxas x2-on (spertanto) a 1 [agenta (= tungau, tunzu'e)]; (kp. balre, dakfu, darxi, fanza, jicla, katna, tikpa) tuple tup tu'e kruro x1 estas kruro [korpoparto] de x2; [metafore: subtenanta brancxo] 1c 71 (kp. stani, zbepi, jamfu, jimca, sanli) turni tru regi [homojn: vidu jitro] x1 regas super popolo/teritorio/kampo/subuloj x2 ab 113 [x2 ne nepre estas kompleta specifo de la regataro; regni/regi (= noltru); regxo/regxino/suvereno (= nolraitru); pura democratio (= roltrusi'o), reprezenta democratio (= rolka'itrusi'o), vicregxo (= ka'itru), pura komunismo (=guntrusi'o), direktoraro, direktkomitato (= trukamni); registaro (= trugunma, trugri (emfazo de la membroj), truci'e (emfazo de la organizo))]; (kp. catni, minde, tutra, jecta, gugde, ponse, jitro) tutci tci ilo x1 estas ilo/rimedo/instrumento uzita por fari x2-on; [formo determinas funkcion] 7g 13 (kp. cabra, minji, se pilno, zukte, sazri, basic tool types: salpo, pulni, cfine, klupe, jendu, xislu, vraga; utensils: forca, smuci, dakfu; specifics: balre, mruli, cinza, garna, pijne, pambe, canpa, pilno, vraga) tutra tut teritorio x1 estas teritorio/kampo/spaco de/apartena al/regita de x2 ab 4 (kp. catni, turni, jecta, gugde, ponse, steci, tumla) va vaz tie loka distanco: meza distanco; tie 4a 0 vacri var aero x1 estas kvanto da aero/gxenerale gasa atmosfero de planedo x2, de konsisto enhavanta x3-on 5g 30 (kp. gapci, kijno, trano, tumla, vasxu, xamsi) vajni vaj vai grava x1 (objekto/okazo) estas grava/signifa por x2 (homo/okazo) laux aspekto/pro kialo x3 (nu/ka) 8c 87 (kp. banli, ralju, vamji, dirba, kargu, pajni) valsi val vla vorto x1 estas vorto signiganta/kauxzanta x2-on en lingvo x3; (adjektivo: x1 estas leksikona/vorta) 1b 183 (kp. slaka, bangu, cmavo, cmene, gismu, jufra, rafsi, smuni) vamji vam va'i valoro x1 (ni) estas la valoro de x2 [valorajxo(j)] por x3 por uzo/takso x4 8d 15 [ankaux: x2 valoras x1-on al x3; (por homa x2:) x2 meritas (unu senco), (adjektivo:) x2 estas inda (= selva'i por reordigitaj lokoj); meriti rekompencon (= nemselva'i); ricevi meritan rekompencon (= vamselne'u); x2 povas esti specifa objekto, varo, okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posyva'i, posyselva'i por neambigua semantiko)]; (kp. jdima, jerna, vecnu, dirba, janta, kargu, pleji; see note at jdima on cost/price/value distinction, vajni) vamtu vat vomi x1 vomas/eljxetas el si x2-on; [perforta] digesta eljxeto a 1 (x2 estas negasa); (kp. rigni, jetce, kafke, sputu) vanbi vab medio x1 (ind./mass) estas parto de medio/cxirkauxajxo/konteksto de x2 5d 33 (kp. cmavo va'o, sruri, jibni, jbini, ferti, tcini) vanci vac vespero x1 estas vespero [de fin-de-laboro gxis dormo tipa por loko] de tago x2 en loko x3 3e 60 [cxi tiu vespero (= cabvanci); morgauxa vespero (= bavlamvanci); hierauxa vespero (= prulamvanci)]; (kp. cerni, murse, tcika) vanju van vino x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el vino el frukto/vinberoj x2 2j 21 (kp. barja, birje, xalka, jikru, fusra) vasru vas vau enhavi x1 enhavas/entenas/enfermas enhavon x2 interne; x1 estas vazo enhavanta x2-on 4d 71 [ankaux: ricevi, ujo; ne nepre kompleta enhavado; x2 estas [entenita] en x1 (= selvau por reordigitaj lokoj)]; (kp. bartu, jbini, nenri, zvati, cpana, botpi, lanka) vasxu vax va'u spiri x1 spiras x2-on [gaso] 4d 25 (kp. fepri, kijno, vacri) ve vel 4-a revicigo 4-a revicigo; intersxangxas 1-an/4-an lokojn 2a 0 vecnu ven ve'u vendi x1 [vendanto] vendas x2-on [varo/servo/komercajxo] al acxetanto x3 por kvanto/kosto/elspezo x4 8c 48 [x1 estas vendisto; x3 acxetas x2-on de x1 (= terve'u por reordigitaj termoj); x4 estas la prezo de x2 por x3 (= velve'u por reordigitaj termoj); por vendado (= fitselve'u, selvenfriti); x2 povas esti specifa objekto, varo, okazo, aux eco; pedante, por objektoj/varoj, cxi tio estas sumti-levado el posedo de la objekto/varo (= posyve'u, posyselve'u por neambigua semantiko)]; (kp. canja, dunda, janta, pleji, jerna, kargu, prali, zarci, vamji, jdima; see note at jdima on cost/price/value distinction, fepni, friti, jerna, rupnu) ve'e ve'e cxie loka intervalo: cxie, la tuta spaco (rafsi reprezentas ian ajn spacan intervalon) at 0 venfu vef vengxi x1 vengxas/reprezalas kontraux x2 (homo) pro malbono x3 (nu) per vengxo x4 (nu) a 22 (kp. sfasa, cnemu) vensa ves printempo x1 estas printempo [varmigxanta sezono] de jaro x2 en loko x3; (adjektivo:) x1 estas printempa 3e 30 (kp. citsi, crisa, critu, dunra) verba ver ve'a infano x1 estas infano/junulo [juna homo] de agxo x2, nematura laux normo x3 4b 74 [ne nepre homa]; (kp. cifnu, makcu, citno, panzi, nanla, nixli, se rirni, bersa) vi viz cxi tie loka distanco: mallonga distanco; cxi tie 4a 0 (kp. stuzi, zvati, jibni) vibna vib vagino x1 estas (la) vagino [korpoparto] de x2 aa 0 (kp. cinse, gletu, pinji, plibu, vlagi, mabla) vidni ekrano x1 estas ekrano/videomonitoro/katodradia tubo [masxino] plenumanta funkcion x2 ao 18 (kp. skina, ve tivni) vidru vir viruso x1 estas viruso de speco/raso/difina eco x2 kapabla infekti x3-on ai 2 (kp. jurme) vifne vif fresxa (adjektivo:) x1 estas fresxa/bonstata 5c 20 (kp. fusra) vikmi vim vi'i ekskrecii x1 [korpo] ekskrecias forjxetajxon x2 el fonto x3 per rimedo/tra vojo x4 aa 43 (kp. cigla, kalci, pinca, xasne) viknu vik viskoza x1 estas viskoza sub kondicxoj x2 6f 7 (kp. denmi, snipa) vimcu vic vi'u depreni x1 deprenas/forigas/subtrahas x2-on el x3 kun rezulto/restajxo x4 7e 43 [ankaux: alproprigi, konfiski; forproprigo estas esenca]; (kp. lebna, muvdu, cpacu, canci, cliva, jdika) vindu vid veneno x1 estas venena/toksa por x2 a 2 (kp. since) vinji vij aviadilo x1 estas avio/aviadilo [flugveturilo] por porti pasagxerojn/kargon x2, pelita de x3 7f 1 (kp. vofli, sabnu) vipsi vip vic- x1 estas vic-/subulo laux aspekto [aux organizajxa principo] x2 (ka) de cxef-/superulo x3 a 7 (kp. krati, sidju) virnu vri brava x1 estas brava/sentima/kuragxa en ago x2 (okazo) laux normo x3 4c 46 (kp. terpa, darsi) viska vis vi'a vidi x1 vidas/vide perceptas x2-on sub kondicxoj x3 6m 317 [x3 povas inkluzivi cxirkauxan lumigon, fonon, ktp. kio povas influi al tio, kion oni perceptas; rimarku ke esperanta "vidi" povas signifi "kompreni, koni"]; (kp.catlu, jvinu, kanla, minra, simlu, djuno, jimpe, zgana, ganse) vitci vit neregula x1 estas neregula/okaza/intermita en eco/action/aspekto x2 9b 6 (kp. ranji, rufsu, suksa) vitke vi'e gasto x1 estas gasto/vizitanto de x2 je loko/okazo x3; x1 vizitas x2-on/x3-on 4d 95 (kp. friti, klama, zasni, xabju, zvati) vitno vi'o porcxiama x1 estas porcxiama/konstanta/dauxra/[eterna] en eco x2 (ka) laux normo x3 [tempodauxro/atendanto] 7j 5 (kp. stodi, cimni, zasni, manfo, stali) vlagi lag vulvo x1 estas (la) vulvo [korpoparto] de x2 aa 0 (kp. cinse, gletu, pinji, plibu, vibna, mabla) vlile vil perforto x1 estas perforta okazo/stato/ago 8g 27 (kp. suksa, jursa) vlina disjunkcio x1 estas logika disjunkcio/alterno, asertanta ke x2 (du'u) kaj/aux x3 (du'u) estas veraj 7a 7 (kp. kanxe, cmavo a, ja, gi'a, gu'a) vlipa vli potenca x1 havas potencon por kauxzi x2-on sub kondicxoj x3; x1 estas potenca laux aspekto x2 sub x3 7g 35 [ankaux: havas regon]; (kp. tsali, jitro, ruble) vo von 4 kvar cifero/nombro: 4 (cifero) 3a 0 vofli vol voi flugi x1 flugas [en aero/atmosfero] per leva/pela rimedo x2 7f 27 (kp. cipni, klama, vinji) voksa vok vo'a vocxo x1 estas vocxo/parolsono de individuo x2 9a 134 (kp. sance, tirna, bacru) vorme vor vro pordo x1 estas pordo/enirejo inter x2 kaj x3 de strukturo x4 2k 113 [rimarku: emfazo sur vojeco; solida pordo (= vrogai/vrobi'u/vrozu'itci)]; (kp. canko, ganlo, kalri, murta, pagre, bitmu, kuspe) vraga vra levilo x1 estas levilo [de aparato] por fari x2-on [funkcio/ago], kun pivoto/apogpunkto x3 kaj brako x4 a 4 (kp. tutci, pulni) vreji rej vei registro x1 estas registro de x2 (datenoj/faktoj/du'u) pri x3 (objekto/okazo) konservita en medio x4 8c 4 (kp. sorcu, datni, papri) vreta vre kusxi x1 kusxas/sin apogas/ripozas sur x2 an 68 (kp. cpana, surla, zutse, ckana, lazni) vrici diversa x1 (set/mass/ind.) estas diversa/multspeca/sortimenta en eco x2 (ka) 6f 46 (kp. klesi, girzu, frica, simsa, panra) vrude vud vu'e virta x1 estas virta/sankta/[morale bona] laux normo x2 2i 12 [sankta (= cesyvu'e)]; (kp. palci, xamgu, marde, zabna) vrusi vus vu'i gusto x1 (ka) estas gusto de/eligita de x2; x2 gustas x1-e 6m 5 [ankaux: x2 gustas je spicajxo x1, x1 estas spica gusto de x2 (= tsapyvu'i); vrusi povas ampleksi la sensojn de gustumo kaj flaro, cxar cxi tiu lasta estas signifa parto de la gustumo]; (kp. kukte, tsapi,cpina) vu vuz tie for loka distanco: longa distanco; tie for 4a 0 (kp. darno, cmavo vi, va) vukro vur vu'o ukrainan x1 montras ukrainan lingvon/kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 0 (kp. slovo, softo) xa xav 6 ses cifero/nombro: 6 (cifero) 3a 0 xabju xa'u logxi x1 logxas en loko/logxejo/nesto/hejmo x2 4d 130 (kp. ginka, zdani, zvati, stuzi, jmive, stali, vitke) xadba xab duono x1 estas precize/proksimume duono de x2 laux normo x3 7e 12 (kp. mulno, pagbu) xadni xad korpo x1 estas (la) korpo/kadavro de x2; (adjektivo:) x1 estas korpa 1c 80 (kp. menli, pruxi, sluji, mulno, cutne) xagji malsata x1 estas malsata; x1 bezonas/volas mangxon/brulajxon/energifonton x2 2j 48 (kp. cidja, citka, djica, nitcu, taske) xagri sxalmo x1 estas sxalmo/hobojo/klarneto/saksofono [ancxa muzikinstrumento] kun ancxo/langeto x2 ak 1 (kp. zgike) xajmi xam komika x1 estas komika/amuza al x2 en eco/aspekto x3 (nu/ka); x2 trovas x3-on amuza pri x1 5g 32 [ankaux: x1 estas komikisto (= xampre, xamseljibri por profesia komikisto)]; (x1 povas esti homo/objekto aux abstraktajxo; estu singarda pri ebla sumti-levigo); (kp. bebna, cisma, cmila, fenki,zdile) xaksu xak forkonsumi x1 (okazo) foruzas/konsumas/[malsxparas] x2-on [rimedo] a 31 [forjxetajxo (= fesxaksu, dusxaksu)]; (kp. citka, festi, daspo, livla, pinxe) xalbo frivola x1 estas frivola/malserioza pri x2 (abstraktajxo) a 18 (kp. junri, linto) xalka xal alkoholo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el alkoholo de tipo x2 el fonto/procedo x3 ah 1 (kp. birje, jikru, vanju) xalni paniki x1 (homo) panikas pro krizo x2 (okazo/stato) a 16 (kp. ckape, snura, terpa, xanka) xamgu xag xau bona x1 (objekto/okazo) estas bona/utila/agrabla/[akceptebla] por x2 laux normo x3 2i 226 [akceptebla (= mlixau, norxau, xaurselcru)]; (kp. melbi, xlali, vrude, zabna) xampo xap xa'o ampero x1 estas x2 amperoj [metra unuo] en kurento (default estas 1) laux normo x3 af 0 (kp. dikca, flecu, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi, xecto, xexso, zepti, zetro) xamsi xas maro x1 estas maro/oceano/golfo/[atmosfero] de planedo x2, el fluido x3 6c 45 [ankaux: atmosfero (= varxamsi, varsenta)]; (kp. daplu, djacu, lalxu, rirxe, tumla, vacri, zbani, ctaru) xance xan xa'e mano x1 estas mano [korpoparto] de x2; [metafore: manipulilo] 1c 106 (kp. birka, degji, jitro, xlura, jamfu, tamji) xanka nervoza x1 estas nervoza/maltrankvila/malpacienca pri x2 (abstraktajxo) sub kondicxoj x3 9d 24 (kp. xalni, terpa, raktu) xanri xar fantazia x1 [koncepto] estas fantazia/imagita de x2 3j 10 [ankaux: (adjektivo:) x1 estas mensa (unu senco), x1 estas nereala (unu senco); spite la sinonimo, rimarku ke tio ke x2 estas imagata ne implicas ke gxi ne ekzistas en la reala mondo; la difino estas verkita tiel ke oni povas paroli pri imagitaj aferoj sen aserti ke ili vere ekzistas]; (kp. fatci, senva, sucta, zasti, cfika, dacti, menli, sidbo) xanto elefanto x1 estas elefanto de speco/raso x2 ai 16 (kp. mabru, barda) xarci xac xa'i armilo x1 estas armilo por uzi kontraux x2 fare de x3 a 15 [kanono (= celxa'i)]; (kp. jenmi, sonci, catra) xarju xaj porko x1 estas porko/apro de speco/raso x2 ai 1 [porkino (= fetxarju), virporko (= nakyxarju), porkajxo (= xajre'u), porkido (= citxarju)]; (kp. mabru, cange) xarnu obstina x1 estas obstina/vole kontrauxanta/rezistanta x2-on pri x3 (okazo/stato) a 1 [x2 povas esti homo, stato aux kondicxo, aux forto; la esenco estas vola rezisto]; (kp. tinsa, pante, bapli, fapro) xasli azeno x1 estas azeno de speco/raso x2 ai 35 (kp. xirma, kumte) xasne sxvito x1 estas sxvito el korpo x2, ekskreciita de glando/organo x3 aa 4 (kp. pinca, vikmi, cigla) xatra xa'a letero x1 estas letero/[mesagxo] por celita(j) ricevanto(j) x2 de auxtoro x3 kun enhavo x4 4i 76 (kp. notci, kiu has places in a different order; la emphasis in xatra estas on la communication inter author kaj recipient, kaj not la content, kiu in a letter may not easily be categorizedtoa 'subject';ciska,mrilu,papri) xatsi xat 1E-18 ato- x1 estas trilionono [1x10**-18] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso,picti,terto, xecto, xexso, zepti, zetro) xazdo xaz zdo azia x1 montras azian kulturon/naciecon/geografion laux aspekto x2 ab 3 (kp. polno, friko, jungo, rusko, ropno) xe xel 5-a revicigo 5-a revicigo; intersxangxas 1-an/5-an lokojn 2a 0 xebni xen xei malami x1 malamas/malestimas x2-on (objekto/abstraktajxo) 2i 55 (kp. djica, nitcu, rigni, prami, nelci) xebro xeb bro hebrea x1 montras hebrean/judan/izraelan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 4 (kp. filso) xecto xet cto 100 hekto- x1 estas cento [100; 1x10**2] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 6 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso, picti, terto, xatsi,xexso,zepti,zetro) xedja xej xe'a makzelo x1 estas (la) makzelo [korpoparto] de x2 1c 17 (kp. stedu) xekri xek xe'i nigra x1 estas nigra/tre malhela [koloradjektivo] 1a 47 (kp. blabi, grusi, manku, skari, xekri, kandi, carmi, blanu, bunre, cicna, crino, narju, nukni, pelxu, xunre, zirpu) xelso xes greka x1 montras grekan/helenan kulturon/naciecon/lingvon laux aspekto x2 ab 40 (kp. latmo, ropno) xendo xed xe'o afabla x1 (homo) estas afabla al x2 en ago/konduto x3 9c 23 (kp. cinmo, kecti, pendo, kusru) xenru xer xe'u bedauxri x1 bedauxras (abstraktajxon) x2-on 4c 25 [ankaux: x1 sentas rimorson/memriprocxon pri x2 (= zugyxe'u)]; (kp. cmavo .u'u, zungi) xexso xex 1E18 eksa- x1 estas triliono [1x10**18] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso,picti, terto,xatsi,xecto, zepti,zetro) xindo xin hinda x1 montras hindan lingvon/kulturon/religion laux aspekto x2 ab 12 [defaults to ne inkluzivas la urduan; bharata naciecon povas esti implicita (kiam limigita per xingu'e)]; (kp. srito, xurdo, bengo) xinmo xim inko x1 estas kvanto da inko de koloro/pigmento x2 por skribilo x3 ao 0 (kp. penbi) xirma xir xi'a cxevalo x1 estas cxevalo de speco/raso x2 ai 29 (kp. sufti, xasli, kumte) xislu xil xi'u rado x1 estas rado [ilo] de aparato/veturilo x2, farita el materialoj/kun ecoj x3 a 6 (kp. carce, karce, pulni, tutci) xispo xip hispanamerika x1 montras hispanamerikan kulturon/naciecojn laux aspekto x2 ab 2 [temas pri hispanlingvaj latinamerikaj landoj, ne Brazilo/Gujano]; (kp. merko, mexno, spano, ketco, bemro, gento) xlali xla malbona x1 estas malbona por x2 laux normo x3; x1 estas neakceptebla por x2 2i 95 [zorge distingu malbona/neakcepteblan okazon disde malbona/neakceptebla aganto: x1 faras malbone (= lenu ko'a gasnu cu xlali kaj ne gxenerale ko'a xlali)]; (kp. palci, mabla, xamgu,betri) xlura xlu influi x1 (aganto) influas/logas/tentas x2-on fari agon/staton x3 per influo/minaco/logo x4 7j 24 [ankaux: impresi; x4 estas alloga (= trivelxlu por reordigo de lokoj); x3 povas esti jam atingita ago/stato, aux provo fari agon/enigi staton)]; (x3 kaj x4 gxenerale estas okazoj aux statoj);(kp. djica, mukti, trina, jitro, sazri, tcica, xance, stidi, kajde, maksi) xotli xol xoi hotelo x1 estas hotelo/gastejo/logxdomo en loko x2 administrita de x3 7f 0 (kp. barja, gusta) xrabo rab araba x1 montras araban kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 2 (kp. sadjo, semto, lubno, rakso, sirxo) xrani xai vundi x1 (okazo) vundas/difektas viktimon x2 en eco x3 (ka) kun rezulta vundo x4 (stato) 4c 82 (kp. cortu, daspo, spofu, katna, porpi) xriso xis xi'o kristana x1 apartenas al la kristanan religion/kulturon/naciecon laux aspekto x2 ac 16 (kp. jegvo, lijda) xruba xub fagopiro x1 estas kvanto da fagopiro/rabarbo/okzalo/oksalido de speco/raso x2 aj 3 (kp. spati) xruki xuk meleagro x1 estas meleagro [mangxajxo/birdo] de speco/raso x2 ai 9 (kp. cipni) xrula rul floro x1 estas floro [korpoparto] de planto/speco x2; (adjektivo:) x1 estas flora aj 27 (kp. spati) xruti xru redoni x1 (aganto) redonas x2-on al elira/antauxa stato x3 elde x4; x2 revenas/reiras al x3 de x4 7f 49 (se'ixru por aganto reportanta sin mem al antauxa loko/situacio: renombri lokojn en lujvo); (x3 povas esti loko aux homo aux okazo/situacio; tiu lasta povas ankaux esti esprimata per krefu aux rapli kaj kauxzativo kiel rinka/rikygau)]; (kp. benji, krefu, rapli, rinka) xukmi xum xu'i kemiajxo x1 estas instanco de substanco/kemiajxo/drogo x2 (individuo aux kolektivajxo) kun pureco x3 ah 2 (kp. curve, cidro, marna, nimre) xunre xun xu'e rugxa x1 estas rugxa/karmezina [koloradjektivo] 1a 86 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, nukni, narju, rozgu, zirpu) xurdo xur xu'o urdua x1 montras urduan lingvon/kulturon/naciecon laux aspekto x2 ab 1 (kp. kisto, srito, xindo) xusra xus xu'a aserti x1 (aganto) asertas/proklamas/deklaras x2-on (du'u) vera [uzebla por epistemologio de autoritato] 3j 91 [ankaux: x1 diras/pretendas scii ke x2]; (kp. natfe kiu estas propozicia kaj neagenta, nupre) xutla xul glata x1 estas glata/ebena/[mola/silka] en tekseco/reguleco 6f 4 (kp. plita, rufsu, tengu, dikni, pinta, sakli, spali) zabna zan za'a favora x1 estas favora/estimiga senco de x2 uzita de x3 3d 46 (kp. funca, mabla, xamgu, vrude) za'i zaz abstraktilo de stato abstraktilo de stato: x1 estas kontinua stato de [bridi] - (kp. zasni, zasti, tcini) zajba zaj gimnastiki x1 gimnastikas/faras gimnastikan ekzercon x2; x1 estas gimnastikisto a 0 (kp. sluji, dansu) zalvi zal pisti x1 [individua aux aro da malmolaj surfacoj] pistas/pulvorigas x2-on en pulvoron x3 a 1 [povas bezoni tanru-on kun mosra]; (kp. daspo, purmo, marxa, pulce, canre, molki) zanru zar zau aprobi x1 aprobas/favoras/apogas planon/agon x2 (objekto/okazo) 8d 62 (kp. cmavo zau, natfe) za'o za'o ankoraux intervala konturo de okazo: kontinuante post la kompleto; superfektivo | ----> at 0 (kp. dukse) zarci zac zai bazaro x1 estas bazaro/butiko/maklerejo/vendejo/magazeno/foirejo/kooperativo vendanta/komercanta x2-on, administrita/partoprenita de x3 3m 290 [la koncepto estas la funkcio de vendado/intersxangxo kunigita kun loko, pli orientigita al la pli vasta koncepto de vendplaco ol la budoj/butikoj kiuj konsistigas gxin, kvankam tiuj ne estas ekskluditaj (= zaisle); x3 povas inkluzivi kaj posedantojn kaj klientojn en iuj merkatoj, sed plejparte rilatas nur al la partoprenantoj]; (kp. vecnu, canja, dinju, banxa) zargu zag za'u pugo x1 estas (la) pugo/postajxo [korpoparto] de x2; [metafore: ronda surfaco, subteno] aa 0 (kp. ganxo, mabla) zasni zas provizora x1 estas provizora/dumtempa/nekonstanta/maldauxra/efemera/sxangxigxonta en eco x2 (ka) laux normo/atendo de x3 7j 6 (kp. vitno, stodi, cenba, galfi, binxo, stika, stali, tcini, vitke) zasti zat za'i ekzisti x1 ekzistas/estas reala/efektiva por x2 laux metafiziko x3 3j 104 [vortoj uzeblaj por epistemologio tipe havas du'u-argumenton]; [x1 estas fizika (unu senco)]; (kp. fatci, xanri) zbabu bab sapo x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el sapo el fonto x2 de konsisto enhavanta x3-on ah 5 (kp. lumci, fonmo) zbani golfo x1 estas golfo en/de marbordo x2 6c 6 (kp. lalxu, xamsi) zbasu zba konstruas x1 faras/konstruas/kunigas/fabrikas/kreas x2-on el materialoj/partoj/eroj x3 7f 217 [ne uzebla por esprimi kauxzon]; (kp. cupra, larcu, rutni, finti, gundi) zbepi zbe piedestalo x1 estas piedestalo/bazo/podio subtenanta x2-on (objekto/okazo), el materialoj/ecoj x3 a 1 [pallet (= lafyzbe)]; (kp. jamfu, jicmu, jubme, tuple, ckana, cpana, loldi, sanli) zdani zda nesto x1 estas nesto/domo/kusxejo/[hejmo] de/por x2 4d 280 [hejmo (= tercnizda), domo (konstruajxo) (= zdadi'u)]; (kp. dinju, ginka, kumfa, se xabju) zdile zdi distri x1 (abstraktajxo) distras/amuzas x2-on pro eco/aspekto x3; x3 estas kio amuszas x2-on pri x1 5g 79 [ankaux: x1 placxe okupas x2-on; x1 estas amuzajxo/[ludo] por x2; x2 estas amuzita de x1; x2 amuzigxas farante x1]; (kp. cinri, panka, xajmi por 'funny', kelci) ze zel 7 sep cifero/nombro: 7 (cifero) 3a 0 ze'e ze'e cxiam tempa intervalo: cxiam, la tuta tempo (rafsi reprezentas ian ajn tempan intervalon) at 0 zekri zer zei krimo x1 (okazo/stato) estas punebla krimo/[tabuo/peko] por popolo/kulturo/jugxantaro/jxurio x2 8d 24 [tabuo (= kluzei, cacyzei); peko (= madzei, jdamadzei); herezo (= jdazei)]; (kp. flalu, sfasa, zungi, palci, lijda, pajni, javni, tcaci, marde, pulji, tinbe) zenba zen ze'a pliigxi x1 (spertanto) pliigxas/pligrandigxas laux eco/kvanto x2 en kvanto x3 a 35 (kp. jdika, zmadu, banro, jmina) ze'o zev ze'o trans loka rilato/direkto; trans/pli malproksime ol... at 0 zepti zep 1E-21 zepto- x1 estas miltrilionono [1x10**-21] de x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso,picti, terto, xatsi,xecto, xexso, zetro) zetro zet 1E21 zeta- x1 estas mil trilionoj [1x10**21] da x2 laux dimensio/aspekto x3 (default estas units) ae 0 (kp. grake, mitre, snidu, stero, delno, molro, kelvo, xampo, gradu. litce, merli, centi, decti, dekto, femti, gigdo, gocti, gotro, kilto, megdo, mikri, milti, nanvi, petso,picti, terto, xatsi,xecto, xexso, zepti) zgana zga observi x1 observas/[rimarkas]/rigardas x2-on per senso/rimedo x3 sub kondicxoj x4 6m 189 [vidi/rigardi (= vi'azga); gardisto/sentinelo (= zgaku'i, jdeku'i)]; (kp. cmavo ga'a, ganse, viska, catlu, tirna, pencu, sumne, kurji, canci, catlu, jarco, lanli, pinka, simlu) zgike zgi gi'e muziko x1 estas muziko ludata/produktata de x2 (okazo) 5g 55 [okazo x2 povas esti homo ludanta instrumenton, kantanta, muzika fonto funkcianta/vibranta, ktp.; instrumento (= zgica'a); ludi instrumenton (= zgica'apli, zgiterca'a, selzgigau, selzgizu'e); kanto (= sagzgi, selsa'a); vocxo, uzita muzike (= zgivo'a); componita muziko (= finzgi)]; (kp. damri, dansu, flani, janbe, jgita, pipno, rilti, tabra, tonga, xagri, siclu) zifre zif zi'e libera x1 estas libera por fari/esti x2 (okazo/stato) sub kondicxoj x3 8e 21 [ankaux: nelimigita, nemalhelpita, sengxena; (adjektivo:) sendependa; (adverbo:) vole, volonte, libere, lauxvole; (potential:) x1 vole faras x2]; (kp. pinfu, rinju, bilga,curmi, kakne, frili) zinki zin zi'i zinko x1 estas kvanto da/enhavas/konsistas el zinko (Zn); [metafore: malmola metalo] ag 2 (kp. jinme) zi'o zil nuliga sumti pro-sumti: forstrekas lokon de sumti el la strukturo de selbri; sxangxas semantikon de selbri zirpu zir zi'u purpura x1 estas purpura/violkolora [koloradjektivo] 1a 6 (kp. skari, blabi, xekri, kandi, carmi, nukni, blanu, xunre) zivle ziv vle investi x1 (aganto) investas rimedojn x2 en investo x3 atendanta profiton x4 (objekto(j)/okazo) 8d 4 [ankaux: ties up/[riski/vetludi]; x1 estas investanto; x2 estas investitaj aktivoj de x1; obligacio (= jertervle)]; (kp. prali, canja, jbera, dejni, ponse) zmadu zma mau pli x1 estas pli ol x2 laux eco/kvanto x3 (ka/ni) en kvanto x4 6k 248 [ankaux: positiva (= nonmau)]; (kp. cmavo mau, mleca, zenba, jmina, bancu, dukse, traji) zmiku zmi auxtomata x1 estas auxtomata en funkcio x2 sub kondicxoj x3 7g 1 (kp. macnu) zo'a zon zo'a preter loka rilato/direkto; preter/pasante laux ... at 0 (kp. pencu, tanjo) zo'i zor zo'i maltrans loka rilato/direkto; maltrans/pli malproksime ol ... at 0 (kp. nenri, setca) zukte zuk zu'e agi x1 estas vola estulo faranta agon x2 kun celo x3 2e 148 [ankaux: entrepreni, fari; agenta kauxzo kun volo/celo]; (kp. cmavo zu'e, bapli, gunka, jalge, krinu, mukti, rinka, snuti, gasnu, fasnu, minji, prenu, ciksi, jibri, pilno,pluta,tadji,tutci) zumri zmu maizo x1 estas kvanto da maizo [greno] de speco/raso x2 aj 8 (kp. gurni) zungi zug senti kulpon x1 sentas kulpon/memriprocxon pri x2 (abstraktajxo) 9d 1 (kp. cmavo .u'u, cinmo, xenru, zekri) zunle zul maldekstra x1 estas maldekstre/live de x2 kiu frontas al/en referenckadro x3 1e 38 [ankaux: x3 estas la normo por orientigxo de x2]; (kp. cmavo zu'a, pritu, mlana, crane, trixe, farna) zunti zun zu'i malhelpi x1 (okazo/stato) malhelpas/blokas/obstrukcas x2-on (okazo/stato/procedo) pro kvalito x3 (ka) a 39 [ne nepre kauxzanta cxeson] (kp. fanta, dicra, fliba, fanza, raktu, klina, bandu, cfipu, ganlo) zu'o zum abstraktilo de ago abstraktilo de ago: x1 estas ago de [bridi] fare de x2 - (kp. zukte) zutse zut tse sidi x1 sidas sur surfaco x2 1g 178 (kp. stizu, cpana, vreta) zvati zva cxeesti x1 (objekto/okazo) cxeestas je x2 (okazo/loko) 4d 184 [momenta pozicio de movebla objekto/ago]; (kp. precipe stuzi por esenca/nealiigebla loko, jbini, nenri, se vasru, cpana, diklo, jibni, cabna, lamji, tcini, xabju, jmive, jundi, vitke)